Historia
Annaghs było ważną siedzibą gałęzi rodu Butlerów, zwanych Butlerami z Annaghs. Wznieśli oni wieżę mieszkalną około połowy XVI wieku, być może na miejscu starszej budowli. W 1653 roku Pierce Butler utracił majątek pod rządami Cromwella i został wygnany do Connaught. Kolejni właściciele przebywali w Annaghs do XIX wieku, choć zapewne zamieszkiwali już w wygodniejszych zabudowaniach sąsiadujących z wieżą, niż w niej samej. Jakiś czas po 1835 roku, kiedy to budowla została zamieszczona na rysunku G.H.Rossa, Annaghs zostało opuszczone. Być może zabudowania opustoszały w trakcie wielkiego głodu z lat 40-tych XIX wieku.
Architektura
Annaghs założone zostało u zachodniego brzegu rzeki Barrow, na skraju jej zakola, w miejscu łagodnego stoku opadającego ze wzniesienia po stronie północno – zachodniej. Zachodnią granicę dóbr wyznaczał cienki pas torfowiska, usytuowany przed podmokłymi równinami, na których zapewne nie znajdowało się wiele terenów nadających się do zabudowy. Samą wieżę wzniesiono na skalistym podłożu, które zapewniało stabilność pośród bagiennych i zamulonych terenów w pobliżu rzeki. Nie zdecydowano się natomiast na usytuowanie wieży na północno – zachodnim wzniesieniu, które zapewniłby znacznie bardziej centralną pozycję, choć uzyskana w ten sposób przewaga obronności i tak nie byłaby zbyt duża, ze względu na łagodne stoki.
Wieżę zbudowano z łamanego kamienia, przy wykorzystaniu ciosów do wzmocnienia narożników. Założono ją na planie krótkiego prostokąta o wymiarach 11 x 9 metrów, ale na poziomie parteru jej mury wyprowadzono pod skosem, a dopiero powyżej tej części cokołowej utworzono pionowe ściany. Wysokość wieży sięgnęła 18,3 metrów do poziomu przedpiersia. Dłuższe boki wieży zorientowano na linii północ – południe, tak że ściana z największym, dwudzielnym oknem skierowana została w stronę rzeki. Zewnętrzne elewacje budowli charakteryzowały się dużą ilością otworów strzeleckich przeznaczonych do ręcznej broni palnej. Na drugim piętrze skierowano je na północ, południe i zachód, bez strzelnic zwróconych ku zabezpieczającej wieżę rzece. Dwa jedyne wschodnie otwory strzeleckie utworzono w merlonach przedpiersia okalającego chodnik straży, co raczej nie pozwalałoby na skuteczne kontrolowanie wodnego szlaku.
Wnętrze wieży podzielone było na trzy kondygnacje. Wejście prowadziło z poziomu gruntu, przez portal w ścianie północnej, utworzony bliżej narożnika zachodniego. Drzwi zamykano ryglem osadzanym w otworze w murze, ale przedsionek nie był z góry chroniony tzw. mordownią. Z przedsionka dostać się można było na schody, także chronione drzwiami z ryglem, do głównego pomieszczenia parteru oraz do komory w grubości muru, zapewne przeznaczonej dla strażnika lub odźwiernego. Słabo doświetlone szczelinowymi otworami główne pomieszczenie przyziemia musiało pełnić funkcje gospodarcze i pomocnicze, czemu służyły też trzy wnęki ścienne.
Na pierwsze piętro prowadziły schody w grubości muru północnego, dostępne z przedsionka wejściowego, w narożniku północno – wschodnim przekształcające się w spiralną klatkę schodową. Pierwsze piętro było jedyną kondygnacją przykrytą sklepieniem. Pomimo tego zapewne nie pełniło funkcji mieszkalnej, gdyż doświetlane było tylko jednym otworem w ścianie południowej i pośrednio otworem strzeleckim umieszczonym w podłużnej komorze w grubości muru północnego.
Główną kondygnacją reprezentacyjno – mieszkalną wieży było drugie piętro. Komnatę ogrzewał kominek pośrodku ściany zachodniej, a najwięcej światła wpadało przez dwudzielne okno wschodnie. Kondygnacja ta charakteryzowała się także aż czterema komorami w grubości murów obwodowych, które dawały dostęp do wyjątkowo licznych otworów strzeleckich. W całości do celów obronnych przeznaczona była komora północna nad wejściem, wyposażona aż w pięć strzelnic. Dwie strzelnice posiadał komora południowo – zachodnia a po jednym zwykłym otworze komora południowo – wschodnia (pełniąca rolę latryny) i wschodnia. Dwie z komór w grubości muru dostępne były z południowej wnęki okiennej, gdzie środkowe okno flankowane było przez dwa, utworzone pod skosem otwory strzeleckie. Dwa otwory umieszczono też w ścianie zachodniej, obok kominka, jeden większy okienny, drugi strzelecki, przebity pod skosem. Jeden otwór doświetlił klatkę schodową.
Stan obecny
Wieża zachowała praktycznie w całości mury obwodowe, ale z modyfikacjami wprowadzonymi w trakcie XX-wiecznej odbudowy. Utworzono wówczas lub przekształcono wejście od strony rzeki, częściowo przemurowano elewacje (zniknęły ślady po sąsiadujących z więżą zabudowaniach), część otworów strzeleckich odtworzono z cegły, a na poziomie dachu założono sklepienie, obecnie częściowo zawalone. Dostęp do zabytku od strony zewnętrznej jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fleming J.S., Annaghs Castle, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Vol. 40, No. 4, 1910.
Kennington McCarthy J., Castles in Space. An Exploration of the Space in and Around the Tower Houses of South-East Kilkenny, Belfast 2007.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.