Historia
Obronny gródek (cashel) zwany obecnie Altagore zbudowany został w późnej epoce żelaza, która na terenie Irlandii przypadła między III wiekiem p.n.e. a IV wiekiem n.e. Znajdował się on na terenach królestwa Ulaid (Ulaidh) celtyckiego plemienia Ulatów. Być może funkcjonował jeszcze pod koniec V wieku n.e. gdy na obszarach północno – wschodniej Irlandii i zachodniej Szkocji założone zostało królestwo Dál Riata, co wyjaśniałoby wpływy architektoniczne irlandzkich gródków typu cashel na szkockie duny. Wątpliwe by pierwotna funkcja Altagore przetrwała czasy wikińskich najazdów we wczesnym średniowieczu i anglo-normański podbój Irlandii, choć miejscowi właściciele ziemscy musieli dbać w średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej o kamienny mur i sprzeciwiać się pozyskiwaniu z niego materiałów budowlanych, bowiem budowla przetrwała kilkanaście stuleci bez większych zniszczeń.
Architektura
Cashel Altagore zbudowany został na lekkim stoku, opadającym w stronę nieodległego wybrzeża morskiego po stronie wschodniej. Jak większość budowli tego typu w planie posiadał kształt zbliżony do okręgu, wytyczony przez obwód kamiennego muru, wzniesionego bez użycia zaprawy. W odróżnieniu od gródków typu rath, nie posiadał obwarowań drewniano-ziemnych w postaci wału lub rowu z palisadą lub plecionkowym płotem, co wynikało z łatwo dostępnego w dużych ilościach kamienia narzutowego, a jednocześnie ciężkiego do przekopania podłoża.
Wewnętrzna średnica kamiennego, masywnego muru o grubości około 3 metrów wynosiła od 15,6 do 17,1 metrów. Mur na wysokości około 4 metrów prawdopodobnie zwieńczony był chodnikiem straży, bowiem w jego grubości w północno – zachodniej części utworzono kamienne schody, dostępne przejściem z wewnętrznego dziedzińczyka. Nie wiadomo czy była zastosowana jakaś forma chroniącego strażników przedpiersia. Brama wejściowa do gródka znajdowała się po stronie wschodniej, a więc zwrócona była w stronę wybrzeża.
Zabudowa wewnętrzna musiała się składać z chat o lekkiej, drewnianej konstrukcji, ewentualnie cashel na co dzień służył jedynie jako zagroda dla bydła, a ludzie szukali w nim schronienia tylko w chwilach zagrożenia, podczas gdy ich domostwa usytuowane były poza obrębem kamiennego muru. Do około VIII – IX wieku n.e. preferowane były chaty koliste, w późniejszym okresie głównie na rzutach czworobocznych. Koliste wznoszone były z kamienia, gliny lub z drewnianych pali. Ich wysokie, stożkowate, pozbawione otworów dachy, zapewne służyły do nieszkodliwego pozbywania się dymu z paleniska, który powoli wylatywał przez strzechę.
Stan obecny
Cashel Altagore to dziś jeden z najmniejszych kamiennych fortów w hrabstwie Antrim, ale zarazem jeden z najlepiej zachowanych. Jego mury przetrwały miejscami do wysokości około 2,5-3 metrów. Obwód zachował się prawie w całości, za wyjątkiem zawalonej części południowo – wschodniej z rozproszonym na stoku kamiennym budulcem. Widoczne są pozostałości schodów prowadzących na koronę muru, zamurowanych w okresie nowożytnym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cunliffe B., Iron Age Britain, London 1995.
Donnelly C., McSparron C., The Glens Of Antrim In Medieval Times, Coleraine 2018.
Proudfoot B., Irish Raths and Cashels: Some Notes on Chronology, Origins and Survivals, „Ulster Journal of Archaeology”, Third Series, 33/1970.
Warner R.B., Ireland, Ulster and Scotland in the Earlier Iron Age [w:] From the Stone Age to the ‘Forty‐Five, red. A.O’Connor, D.V.Clarke, Edinburgh 1983.