Historia
Grobowiec znany pod nowożytną nazwą Aghanaglack (irl. Achadh na Glaice) zbudowany został prawdopodobnie w okresie neolitu, około 4000-3000 roku p.n.e., gdy pochowane zostały w nim co najmniej dwie osoby w wieku dziecięcym. Grobowiec wykorzystywany był także wtórnie w okresie brązu, a więc około 2500-2000 roku p.n.e. Jego budowę przeprowadziła zamieszkująca wówczas Irlandię społeczność pasterska, która musiała posiadać już podział klanowy z przypisaniem do konkretnego terytorium. Powstanie takiej struktury zapewne ułatwiały łagodne warunki klimatyczne, które nie wymuszały migracji i koczowniczego tryby życia, a co za tym idzie wprowadzały przywiązanie do ziemi oraz organizację potrzebną do wznoszenia dużych, złożonych budowli.
Architektura
Grobowiec zbudowany został na pokrytym wrzosowiskami południowym stoku wzniesienia o wysokości około 220 metrów n.p.m. Przedstawiał on rzadko spotykany typ z tzw. podwójnymi rogami (double-horned cairn). Jego komory grobowe w środkowej części utworzone zostały na planie wydłużonego prostokąta, z grubsza zorientowanego na osi wschód – zachód, natomiast skrajne części przy krótszych bokach zostały rozwidlone na podobieństwo rogów. W momencie ukończenia budowy, gdy komory grobowe przykrywane były kopcem ziemi oraz drobnych kamieni (cairn), rogi obejmowały przed wejściami dwa niewielkie półowalne dziedzińczyki (dual-court tomb), które mogły być wykorzystywane do celów kultowych, między innymi do palenia ciał, z których pozostałości następnie składowano w komorach.
Zarówno komory grobowe, jak i ściany rogów, utworzono z dużych kamieni wydobywanych z pobliskiego kamieniołomu. Większe kamienie narzutowe układano też na krawędziach kopca, w celu zapobieżenia rozproszeniu jego bardziej sypkiego materiału. Rdzeń grobowca składał się z czterech komór grobowych tworzących jeden długi rząd. Dwie wschodnie komory stanowiły jedną część grobowca, dostępną przez wejście ze wschodniego dziedzińca, natomiast dwie zachodnie drugą część, odpowiednio dostępną z dziedzińczyka zachodniego. Wszystkie komory wyróżniały się wielkością kamieni tworzących boczne ściany oraz przegrody działowe, a także ich opracowaniem i dokładnym ułożeniem, szczególnie, że grobowiec wzniesiony został na utrudniającym prace stoku. Poszczególne kamienie zostały dopasowane i wkopane w ziemię na odpowiednią głębokość. Górne krawędzie znalazły się na jednakowym poziomie, po to by może było wszystkie komory przykryć dużymi, płaskimi kamieniami tworzącymi zadaszenie.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowała się duża część kamieni tworzących komory grobowe i skrajne rogi grobowca. Kopiec przykrywający komory uległ prawie całkowitemu rozproszeniu. Niestety nie zachowały się także na miejscu kamienne płyty przykrywające komory, które miały w połowie XIX wieku zostać usunięte, w celu wybrukowania obory z pobliskiego gospodarstwa. Tylko jedna z nich widoczna jest po południowej stronie wschodniej komory. Przedmioty odkryte na terenie grobowca w trakcie wykopalisk archeologicznych (groty strzał, fragmenty ceramiki, kości, krzemienne narzędzia, kamienny paciorek) obecnie znajdują się w ekspozycji muzealnej w Enniskillen.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davies O., Excavation of a Horned Cairn at Aghanaglack, Co. Fermanagh, „Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, 69/1939.
Davies O., Evans E., The Horned Cairns of Ulster, „Ulster Journal of Archaeology”, 6/1943.