Historia
Wieża Adamstown zbudowana została w 1556 roku przez sir Nicholasa Devereauxa z Ballymagir i jego żonę Catherine Power, co uwiecznione zostało na tablicy z rodowym herbem. Budowla uzyskała wyraźne cechy obronne, ze względu na to, że była próbą angielskiej infiltracji terenów zamieszkałych przez rdzennych Irlandczyków (w okresie tym powstały też pobliskie wieże mieszkalno – obronne w Brownswood i Sigginshaggard). Adamstown prawdopodobnie funkcjonowało podobnie jak większość okolicznych wież mieszkalnych do późnych lat XVIII wieku, kiedy to zostało porzucone ze względu na niewystarczające warunki mieszkaniowe i z czasem popadło w ruinę.
Architektura
Wieżę zbudowano na łagodnym stoku niewielkiego wywyższenia terenu, opadającego ku południowemu – wschodowi. Zajmowała ona narożnik ogrodzonego dziedzińca o rzucie zbliżonym do kwadratu z bokami długości około 40 metrów. Dziedziniec ten obejmował obszar większego założenia o wymiarach około 70 x 60 metrów, które zapewne pełniło rolę gospodarczego, ale i obronnego podzamcza. Mur obwodowy według nowożytnych przekazów miał mieć co najmniej 4 metry wysokości, a wjazd w jego obręb miała zapewniać wieża bramna, co było rzadko spotykane w hrabstwie Wexford. Oprócz muru obwodowego i samej wieży cała pozostała zabudowa była konstrukcji drewniano – glinianej (szachulcowej).
Wieża była budowlą mieszkalno – obronną, typową dla architektury późnego średniowiecza. Wzniesiona została na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach około 9 x 9,3 metra. Zbudowano ją z miejscowego łamanego kamienia, ale ważne ze względów strukturalnych narożniki wzmocniono opracowanymi ciosami. Na poziomie najniższej kondygnacji poszerzone mury wieży ułożono pod lekkim skosem i dopiero wyżej poprowadzono pionowo. Budowla miała cztery kondygnacje z elewacjami przeprutymi w większości szczelinowymi otworami doświetlającymi i strzeleckimi, przystosowanymi do ręcznej broni palnej (łącznie około siedemnastoma). Nawet na najwyższych piętrach okna były wąskie, wpuszczające niewiele światła słonecznego. Posiadały zaokrąglone zwieńczenia. Wszystkie otwory rozmieszczone zostały nieregularnie, z dużą koncentracją otworów strzeleckich w kluczowych dla obrony narożnikach. Wejście do wieży znajdowało się przy narożniku północno – wschodnim (w północnej części ściany wschodniej), na poziomie gruntu. Prawdopodobnie zamykane było tradycyjną dla irlandzkich i szkockich wież mieszkalnych żelazną kratą, otwieraną ruchem wahadłowym, a nie opuszczaną niczym brona. Kraty takie zamykano żelaznymi łańcuchami, przewlekanymi przez otwory w murze.
Wewnątrz wieży najniższa kondygnacja przykryta była sklepieniem kolebkowym. Poziom ten był jednoprzestrzenny, ale poszerzony narożną wnęką południowo – wschodnią, dającą dostęp do otworów strzeleckich. Także pozostałe narożniki posiadały po trzy rozglifione w stronę wnętrza strzelnice. Parter zapewne pełnił funkcje obronne, a na co dzień gospodarcze, jako spiżarnia i skład. Komunikację z piętrami zapewniały schody w grubości muru wschodniego. Zaczynały się one prostym biegiem tuż obok wejścia do wieży, a następnie przechodziły w spiralną klatkę schodową. Zabezpieczone były w początkowej partii otworem strzeleckim umieszczonym w sklepieniu (tzw. mordownia). Pierwsze i drugie piętro musiały pełnić rolę mieszkalną, były bowiem ogrzewane kominkami oraz doświetlane oknem dwudzielnym (drugie piętro). Trzecie piętro mogło zajmować pomieszczenie pomocnicze, przeznaczone dla służby lub na podręczny magazyn. Powyżej parteru kondygnacje rozdzielały drewniane stropy.
Stan obecny
Niegdyś okazała wieża znajduje się dziś w stanie mocno porośniętej bluszczem ruiny. Jej mury obwodowe zachowały się prawie do pełnej wysokości, za wyjątkiem zawalonego narożnika północno – wschodniego, z którego gruz utworzył porośnięty trawą kopiec. Ponadto w ścianie południowej znajduje się duża wyrwa w miejscu pierwotnego otworu. Zabytek znajduje się pośrodku prywatnej łąki, w niedalekiej odległości od dwóch dróg. Ze względów bezpieczeństwa jest ogrodzony. Nie zachowały się żadne inne zabudowania dworskie. Tablica fundacyjna wieży znajduje się obecnie w prywatnym domu w pobliżu wsi.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Colfer B., Wexford castles. Landscape, context and settlement, Cork 2013.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.