Historia
Klasztor zwany Derg, Deirg lub Dearg, pierwotnie pod wezwaniem św. Piotra, założony został na początku XIII wieku przez Gormgalla O’Quin z Rathcline, w okresie zwiększenia dobrobytu spowodowanego poprawą sytuacji gospodarczej. W 1217 roku umrzeć miał pierwszy opat klasztoru o imieniu Osin, który następnie został pochowany w Derg. Przypuszczalnie kościół klasztorny był więc już wówczas ukończony lub prace nad nim były zaawansowane. W 1255 roku w klasztorze pochowano także Brendana Magodaig, biskupa Ardag, choć konwent przez cały okres średniowiecza nie uzyskał zbyt dużej rangi, pozostając niewielką fundacją prywatną. Klasztor funkcjonował do około połowy XVI wieku, kiedy to został rozwiązany na skutek działań angielskiego króla Henryka VIII. W chwili kasaty majątek klasztoru wyceniono jedynie na 2 funty rocznego dochodu. Zabudowania augustianów oddane zostały następnie w dzierżawę angielskiemu żołnierzowi Nicholasowi Alymor i z czasem popadły w całkowitą ruinę.
Architektura
Klasztor założony został na płaskim terenie południowego brzegu rzeki Fallan, pierwotnie zapewne tworzonego przez podmokłe łąki i wrzosowiska. Jego główną budowlą był jednonawowy kościół bez wyodrębnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, zakończony na wschodzie ścianą prostą. Po stronie zachodniej znajdować się mogła czworoboczna wieża, natomiast do ściany północnej dostawiona była kaplica na rzucie zbliżonym do kwadratu. Po przeciwnej, południowej stronie na tej samej wysokości prawdopodobnie znajdowała się zakrystia, będąca częścią wschodniego skrzydła zabudowań klauzury. Wirydarz sąsiadował więc z nawą, po jej południowej stronie. Klasztor mógł posiadać także skrzydło południowe, ale nie ma pewności czy na zachodzie zamknięty był kolejnym skrzydłem, czy jedynie kurtyną muru.
Oświetlenie kościoła zapewniały wczesnogotyckie, wysokie i wąskie okna lancetowate. W prezbiterium posiadały profilowane rowkiem ościeża od strony zewnętrznej i rozglifienie wewnątrz. Triada takich okien, ustawionych piramidalnie, oświetlała główny ołtarz od strony wschodniej. Kolejne, nieco prostsze okna przepruto od południa. Elewacja północna zgodnie ze średniowieczną tradycją budowlaną mogła być pozbawiona otworów okiennych. Wejście do kościoła musiało znajdować się w ścianie południowej nawy, gdzie komunikowało się z zabudowaniami klauzury przy wirydarzu. Zapewne od zachodu znajdowało się główne wejście, dostępne także dla ludzi świeckich.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się jedynie niezadaszone mury wschodniej części kościoła klasztornego, po stronie południowej i wschodniej posiadające pełną wysokość włącznie z prostym szczytem, natomiast w części północnej nieco obniżone. Spośród detali architektonicznych w ścianie południowej widoczne są dwa, a w ścianie wschodniej trzy okna wczesnogotyckie. Okna południowe wraz z tamtejszą elewacją mogły być odnawiane w późniejszym okresie. Zabudowania klasztorne nie zachowały się, gdzieniegdzie widoczne są jedynie zarośnięte trawą i krzewami zarysy ich murów przyziemia. Ruiny znajdują się na terenie ogrodzonego cmentarza, do którego dostęp wiedzie z drogi od południa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Farrell J.P., History of the county Longford, Dublin 1891.
Salter M., Abbeys and friaries of Ireland, Malvern 2009.