Historia
Budowa kościoła św. Marcina rozpoczęła się wkrótce po podboju okolicznych ziem przez krzyżowców w 1227 roku, dzięki czemu był on jedną z pierwszych murowanych budowli sakralnych na terenie późniejszej Estonii. Wpierw miał formę jedynie małej kaplicy postawionej na miejscu wcześniejszego grodu pogańskich Estów, funkcjonującej w ramach potwierdzonej w 1233 roku parafii. Około 1240 – 1250 roku została ona powiększona do rozmiarów okazałego wiejskiego kościoła. W 1343 roku kościół został uszkodzony w czasie powstania w noc św. Jerzego. W czasie późniejszej odbudowy wprowadzono do niego elementy gotyckie, jednak wieża, której budowę wtedy rozpoczęto, prawdopodobnie nie została ukończona, aż do XVI/XVII wieku. Na początku XVIII stulecia kościół ponownie ucierpiał w czasie wojny północnej.
Architektura
Pierwotnie kościół był niewielką budowlą, składającą się z kwadratowej w planie nawy zakończonej na wschodzie półkolistą apsydą oraz z czworobocznej zakrystii, usytuowanej nietypowo jak na inflanckie świątynie, po stronie południowej. Dość szybko, gdyż jeszcze przed połową XIII wieku po stronie zachodniej dobudowana została obszerna nowa nawa o długości 27,9 metrów i szerokości 13,9 metra, dzięki czemu starsza część kościoła zaczęła pełnić rolę prezbiterium. Rozbudowana świątynia mogła pełnić funkcje obronne, gdyż ściany wzdłużne nawy zaopatrzono w drewniane ganki obronne, a wąskie, podwójne okna można było wykorzystać w razie potrzeby jako strzelnice.
Zachodnią fasadę kościoła przepruto romańskim portalem o półkolistym zwieńczeniu. W pewnym momencie został on częściowo zniszczony (prawdopodobnie podczas powstania z 1343 roku), a w czasie średniowiecznej jeszcze renowacji dodana została gotycka wimperga. Powyżej niej znajdowały się dwa pierwotne wąskie okna ostrołukowe oraz cylindryczny okulus. Charakterystyczny łuk obramujący wszystkie te otwory prawdopodobnie utworzono w związku z niezrealizowanym planem dodania przedsionka lub baptysterium. W późniejszym okresie średniowiecza trójkątny szczyt fasady ozdobiono blendami.
Boczne ściany nawy i prezbiterium przepruto wspomnianymi wczesnogotyckimi wąskimi, ostrołukowymi oknami, umieszczonymi po dwa obok siebie. Wewnątrz pomimo początkowego braku przypór trzy przęsła nawy przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym, a pojedyncze przęsło prezbiterium sklepieniem o ośmiu polach. Prawdopodobnie jeszcze w okresie gotyckim rozpoczęto budowę wieży nad zakrystią, lecz nie została ona ukończona aż do czasów nowożytnych.
W latach 1350-1360 rozebrana została półkolista apsyda, a na jej miejsce wzniesiono od wschodu gotyckie poligonalne zamknięcie prezbiterium, przykryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym z dwoma dodatkowymi żebrami od wschodu. W przeciwieństwie do starszej części kościoła, wieloboczne zamknięcie chóru zbudowane zostało z ciosanych bloków i opięte od zewnątrz przyporami. Pomiędzy nimi znalazły się wysokie, ostrołukowe okna z dwudzielnymi maswerkami.
Stan obecny
Kościół zachował się do dnia dzisiejszego w dobrym stanie, choć nie uniknął modyfikacji w okresie nowożytnym. W XVII wieku od strony południowej nad zakrystią dostawiono wieżę, W XVIII stuleciu mury wzmocniono przyporami, w latach 60-tych XIX wieku obniżono dach nawy i szczyty, a w 1992 roku zrekonstruowano górną część szczytu oraz jego pierwotne nachylenie. Wewnątrz obecnie najcenniejszym zabytkiem jest romańska, bogato zdobiona chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.