Historia
Kościół św. Mikołaja (Niguliste Kirik) został wybudowany w latach 1230–1275 przez kupców westfalskich, przybyłych do Tallinna z Gotlandii w XIII stuleciu. Wzniesiono wówczas prezbiterium z zakrystią, usytuowaną po jego północnej stronie, trójnawowy korpus świątyni, a także niską wieżę na planie kwadratu od strony zachodniej. W 1315 założono cmentarz po północnej stronie kościoła. Miasto było wówczas jeszcze nieufortyfikowane, stąd w portalach kościoła i oknach umieszczono kraty, aby chronić ewentualnych uciekinierów przed atakiem z zewnątrz. Kiedy w XIV wieku miasto opasano murami obronnymi, funkcja obronna kościoła straciła na znaczeniu. Zaczął on być typowym, średniowiecznym kościołem parafialnym.
Około 1350 roku zbudowano kaplice św. Jerzego i św. Mateusza. W latach 1405–1420 wzniesiono nowe, trójnawowe prezbiterium z poligonalnym obejściem, nową zakrystię, a nawę środkową podwyższono, przepruwając w niej okna i nadając świątyni kształt bazyliki. W 1481 roku w kościele pojawił się nowy ołtarz główny, zamówiony wcześniej w warsztacie Hermena Rode w Lubece. W 1482 kościół otrzymał pierwsze małe organy, zastąpione w 1489 nowymi, skonstruowanymi przez Hermana Stüve z Wismaru, a w latach 1486-1493 pod kierunkiem mistrza budowlanego Andreasa Kama zbudowano na nowo kaplicę św. Mateusza, przemianowaną później na św. Antoniego. W latach 1510-1515 podwyższono wieżę i zwieńczono ją późnogotyckim hełmem. W narożach u jego podstawy dodano cztery pinakle. Pracami kierował mistrz budowlany Andreas Mor.
Kościół św. Mikołaja był jedynym kościołem Tallinna, który nie padł ofiarą reformacji, postępującej w latach 1523-1524. Rada parafialna postanowiła zalać roztopionym ołowiem zamki kościoła, aby w ten sposób uniemożliwić wzburzonym tłumom wtargniecie do jego wnętrza.
W 1577 roku kościół doznał pierwszych uszkodzeń w wyniku oblężenia rosyjskiego, jego dach został częściowo zniszczony w wyniku ostrzału. W latach 1682-1695 pod kierunkiem budowniczego miejskiego Georga Winklera i mistrza ciesielskiego Hansa Dorcha wzmocniono konstrukcję wieży, a dotychczasowy hełm gotycki zastąpiono barokowym. W latach 1696, 1771 i 1883 miały miejsce kolejne renowacje wieży, restaurowano również w latach 1846-1850 prezbiterium, przywracając mu pierwotną formę. Ciężkie straty przyniosła budowli druga wojna światowa. W 1944 został on zbombardowany przez wkraczające wojska sowieckie. Zniszczona została większość wnętrza, na szczęście najbardziej wartościowe dzieła sztuki udało się w porę wynieść i zabezpieczyć. Odbudowę rozpoczęto w 1953 roku.
Architektura
Pierwotna XIII-wiecza świątynia była budowlą trójnawową z prezbiterium od wschodu i zakrystią usytuowaną po jego północnej stronie. Od zachodu kościół posiadał już wówczas niską wieżę na planie kwadratu. W połowie XIV wieku roku dobudowana została kaplica św. Jerzego i św. Mateusza. W latach 1405–1420 kościół gruntownie przebudowano. Wzniesiono nowe, trójnawowe prezbiterium z poligonalnym obejściem i nową, dwuprzęsłową zakrystię. Nawę środkową podwyższono, przepruwając ją oknami nad nawami bocznymi, dając w ten sposób kościołowi św. Mikołaja formę bazyliki. Sklepieniom wewnątrz nadano formę krzyżowo-żebrową, a dach został pokryty czerwoną dachówką. W latach 1486-1493 zbudowano na nowo kaplicę św. Mateusza, przykrywając ją sklepieniem krzyżowo-żebrowym i wspierając na centralnym filarze. W latach 1510-1515 podwyższono wieżę i zwieńczono ją późnogotyckim hełmem, w którego narożach u podstawy dodano cztery pinakle.
Stan obecny
Kościół jest jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych zabytków Tallina, tym cenniejszym, iż całe wyposażenie uratowane podczas wojny powróciło do świątyni. Obecnie przeznaczony jest na salę wystawową sztuki średniowiecznej pod opieką Muzeum Sztuki Estonii. Ponieważ jej wnętrze ma doskonałą akustykę, jest ono wykorzystywane także jako sala koncertowa. Do najpopularniejszych koncertów należą koncerty organowe oraz coniedzielne koncerty poranne. Głównym dziełem sztuki jest ołtarz wykonany w latach 1478–1481 w warsztacie mistrza Hermena Rode oraz znajdujące się w kaplicy św. Antoniego malowidło, Taniec śmierci mistrza Bernta Notke z Lubeki.
