Historia
Zamek Wesenberg powstał na miejscu drewniano-ziemnego grodu pogańskich Estów, zdobytego przez duńskich krzyżowców w 1220 roku. Tereny te zagarnięte przez Zakon Kawalerów Mieczowych, inkorporowany później do zakonu krzyżackiego, zostały zwrócone królestwu Danii i to pod jej rządami wzniesiono pierwsze kamienne obwarowania. Odegrały one istotną rolę w czasie wojny z Rusią, kiedy to w 1268 roku znaleźli w nich schronienie pozostali przy życiu uczestnicy rozegranej nieopodal, przegranej przez krzyżowców, bitwy z wojskami Pskowa i Nowogrodu. Zwycięskie wojska nie podjęły próby zdobycia zamku i zadowoliwszy się grabieżą okolicy, powróciły na wschód. W 1346 roku, będąca w kryzysie Dania, sprzedała północną Estonię zakonowi krzyżackiemu, który przekazała ją w zarząd mistrzowi inflanckiemu. Wesenberg który stał się zamkiem zakonnym i siedzibą wójta krzyżackiego został wzmocniony i rozbudowany.
W 1558 roku pod murami zamku pojawiły się wojska Iwana Groźnego. Obrona nie trwała długo, gdyż nieliczna i zdemoralizowana załoga krzyżacka pod dowództwem Gerharda Huyn von Amstenraide, poddała się i opuściła warownię. Kilkanaście lat później została ona zdobyta przez Szwedów, a następnie po wybuchu wojny polsko-szwedzkiej w 1602 roku, zajęta przez oddziały polsko-litewskie. Formalnie Wesenberg nie został nigdy przyłączony do Rzeczpospolitej, gdyż już w 1605 roku szwedzka kontrofensywa odbiła twierdzę. W trakcie tych walk zamek doznał poważnych zniszczeń i ostatecznie utracił znaczenie militarne. W 1618 roku został podarowany holenderskiemu ambasadorowi Reinholdowi von Brederode, lecz ani on ani żaden z kolejnych prywatnych właścicieli nie podjął się odbudowy. Pierwsze prace konserwatorskie rozpoczęto około 1901 roku.
Architektura
Zamek z XIV wieku był dwuczłonowym założeniem z czteroskrzydłowym zamkiem górnym i przedzamczem od strony południowej, usytuowanymi na wydłużonym na linii północ – południe wzgórzu.
Najbardziej reprezentacyjnym skrzydłem zamku górnego było skrzydło południowe, którego znaczenie podkreślały dwie, późniejsze, narożne wieże, obie wzniesione na planie czworoboków. Najważniejsze komnaty znajdowały się prawdopodobnie na pierwszym piętrze. Świadczyć o tym może zachowany na parterze system grzewczy, zapewniający ogrzewanie właśnie pierwszej kondygnacji. System taki posiadało każde z czterech skrzydeł zamku, większość komnat była tez sklepiona, co utrudnia identyfikację najistotniejszych pomieszczeń. Zamkowa kaplica najprawdopodobniej usytuowana była w skrzydle wschodnim, a południowe mogło mieścić prywatne komnaty wójta, są to jednak tylko przypuszczenia. Komunikację na piętrze zapewniał zewnętrzny, częściowo murowany krużganek. Warto również zwrócić uwagę na zwężanie się ku północy grubości muru wschodniego i szerokości wschodnich pomieszczeń, dzięki którym architekci chcieli nadać dziedzińcowi kształt zbliżony do kwadratu, zgodnie z normami reguły zakonnej.
W zachodnią kurtynę muru zamku górnego wtopiono najmasywniejszą czworoboczną wieżę główną, a narożnik północno – zachodni ochraniał dodatkowy mur zewnętrzny. Główną bramę przedzamcza, która znajdowała się na styku z murami zamku górnego, strzegła przysadzista półokrągła wieża, będąca prawdopodobnie najpóźniejszym dodatkiem do systemu obronnego zamku. Co ciekawe zamek górny posiadał drugą bramę wjazdową od strony północnej, niezależną od południowego połączenia z podzamczem.
Stan obecny
Zamek zachowany jest dziś w postaci imponującej trwałej ruiny. Opiekę nad nim sprawuje muzeum zamkowe, które organizuje liczne atrakcje, imprezy kulturalne, plenerowe oraz wystawy i inscenizacje historyczne. Od 1988 roku w Rakvere funkcjonuje wystawa znalezisk archeologicznych z terenu zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T, Miasta, zamki i klasztory, Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.
Zamki regionu Morza Bałtyckiego, red. T.Kjaergaard, Bydgoszcz 1995.