Historia
Dzieje zamku rozpoczęły się w 1211 roku, kiedy to biskup ryski Albert von Bekeshovede wyświęcił opata cysterskiego Teodoryka von Treiden na biskupa Estonii, nadając mu jako główną siedzibę gród Leal. Miejsce to krzyżowcy zamierzali dopiero zdobyć, a zadanie to okazało się trudniejsze, niż się spodziewano. Po kilkunastu latach walk i bezskutecznych próbach Szwedów w 1220 roku, dopiero między 1238 a 1242 rokiem udało się niemieckim krzyżowcom wznieść na miejscu zdobytej pogańskiej warowni pierwszy kamienny zamek. W międzyczasie kolejny biskup, Herman von Bekeshovede, zdecydował się przenieść stolicę diecezji na wschód do Dorpatu. Jednak Leal pozostał ważnym ośrodkiem, gdyż w tym samym czasie ustanowiono w nim stolicę kolejnego, nowo powstałego biskupstwa ozylskiego na którego czele stanął opat klasztoru w Dyjamuncie, Godfryd.
Drugim właścicielem zamku był od około 1241 roku zakon krzyżacki. Podzielenie warowni było efektem kompromisu w sporze wynikającym z faktu, iż zamek leżał dokładnie na granicy terenów przyznanych biskupowi i zakonowi. Chcąc wzmocnić swoją pozycję Krzyżacy uczynili z niego siedzibę komturii. Dwuwładza ta nie wpływała pozytywnie na rozwój osady i warowni. Już w 1251 roku biskup ozylski Henryk I, obawiając się agresji zakonu, opuścił Leal i przeniósł do Starej Parnawy. Na przełomie XIII i XIV wieku spór zaognił się, doszło nawet do starć, a przyzamkowa osada została zniszczona. Całkowitą katastrofę przyniosła wojna inflancka w drugiej połowie XVI wieku. Wpierw w latach 60-tych doszło w pobliżu do paru potyczek pomiędzy zbrojnymi zakonu a Szwedami, a później do całej serii ataków wojsk Iwana Groźnego, z których ostatni miał miejsce w 1581 roku. Zniszczony i opuszczony zamek dostał się ostatecznie pod władzę Szwecji, która nie podjęła się jednak wysiłku jego odbudowy, a w 1643 roku został dodatkowo rozebrany.
Architektura
Wpływ na nieregularny, owalny kształt średniowiecznej warowni miały wcześniejsze umocnienia ziemne grodu. Dzieliła się ona na zamek górny i oddzielone od niego suchą fosą i kamiennym murem podwójne przedzamcze. Na zamku górnym w południowym skrzydle wznosiła się główna wieża zamkowa, funkcjonowała też przynajmniej jedna kaplica, położona w pobliżu bramy, po wschodniej stronie zamku.
W pobliżu zamku funkcjonował kościół św. Elżbiety i żeński klasztor cysterek. Był on od XIV wieku otoczony osobnym murem wyposażonym w ufortyfikowaną bramę oraz prawdopodobnie w co najmniej jedną wieżę.
Stan obecny
Do dzisiaj zachowały się jedynie kamienne fundamenty na zamkowym wzniesieniu, niewielkie fragmenty murów i pomieszczenia piwniczne. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.