Historia
Pierwotnie majątek Lohde należał do rycerskiego rodu de Lode, który popadł w spór z biskupem ozylskim, na skutek czego kościelny hierarcha z pomocą zakonu krzyżackiego wygnał swoich opornych wasali i przejął bezpośrednią kontrolę nad posiadłością. Choć niewykluczone, że istniała już wtedy jakaś budowla mieszkalno – obronna, to jednak główne murowane zabudowania zamku zaczęto wznosić za rządów biskupa Winrycha von Kniprode pod koniec XIV lub na początku XV wieku. Przypuszczalnie jedynie czworoboczna wieża główna mogła zostać zbudowana jeszcze pod koniec XIII stulecia lub na początku XIV wieku.
Pierwsza wzmianka o zamku odnotowana została w przekazach pisemnych w 1421 roku, kiedy to biskup Caspar Schouwenflug skarżył się, że Wilhelm z Varensbach przejął „Haus Lode”, zaniedbał budowlę i doprowadził do jej pożaru. W 1424 roku na zamku zamieszkiwać miał biskupi komornik. Pierwszy dokument podpisany przez biskupa w Lode powstał w 1439 roku, następny w 1504 roku. W kolejnych latach XVI wieku zamek zyskał na znaczeniu jako miejsce zamieszkiwania kościelnych hierarchów z biskupstwa ozylskiego. W szczególności Lohde upodobał sobie urzędujący w latach 1532-1541 biskup Reinhold von Buxhoeveden, zamieszkujący na zamku aż do śmierci w 1557 roku. Być może za jego rządów zamek powiększono o masywną wieżę armatnią.
Podczas wojny inflanckiej w 1573 roku, w pobliżu zamku stoczona została bitwa między liczniejszą armią szwedzką, a armią rosyjską, w wyniku której Szwedzi odnieśli zwycięstwo. W 1560 roku buntownicy podczas powstania chłopskiego podobno próbowali szturmować zamek. W latach 1646-1771 należał on do rodziny von Löwen. Do tego czasu stracił znaczenie militarne i był używany jako prywatna rezydencja. W 1771 roku przeszedł w ręce Grigorija Orłowa, po czym stał się własnością cesarzowej Katarzyny Wielkiej. W 1786 wykorzystała ona zamek jako miejsce wygnania dla księżnej Augusty z Brunswick-Wolfenbüttel, która poprosiła carycę o ochronę przed brutalnym mężem, księciem Fryderykiem z Wirtembergii. W 1797 roku car Paweł I przekazał posiadłość jako prezent dla generała Friedricha Wilhelma von Buxhoeveden, u którego spadkobierców był w posiadaniu do 1919 roku.
Architektura
Zamek usytuowano na sztucznej wyspie, do której od południowego – zachodu prowadził pojedynczy drewniany most. Założenie otrzymało w planie formę czworoboku zbliżonego do kwadratu o wymiarach 42 x 45 metrów, z trzema skrzydłami zabudowań opinającymi wewnętrzny dziedziniec i kurtyną muru po stronie południowo – zachodniej, przy której od strony zewnętrznej umieszczono budynek bramny. Najważniejszą rolę obronną odgrywała czworoboczna wieża główna o wielkości 9,8 x 9,2 metra, być może będąca najstarszą częścią założenia. Usytuowano ją w pobliżu południowego narożnika, skąd flankowała bramę oraz drogę dojazdową do zamku. Na początku XVI wieku do zachodniego narożnika zamku dobudowano masywną, cylindryczną wieżę o średnicy 14,5 metrów, przystosowaną do użycia broni palnej. Na południe od zamku funkcjonowało podzamcze. W pobliżu funkcjonował również młyn wodny.
Zabudowania zamku wokół dziedzińca prawdopodobnie posiadały układ typowy dla średniowiecza, a więc z podziałem na gospodarczo – pomocnicze przyziemie, mieszkalno – reprezentacyjne pierwsze piętro i obronno – magazynowe poddasza. Układ pomieszczeń był jednotraktowy, a dostęp do nich na poziomie piętra zapewniały drewniane ganki. Mieszkalne pomieszczenia na piętrach skrzydeł ogrzewane były umieszczonymi na najniższej kondygnacji piecami typu hypocaustum, które dostarczały ogrzewane powietrze do górnych komnat za pomocą kanałów wydrążonych w murach. W części północno – wschodniej na piętrze mieściły się najważniejsze pomieszczenia: kaplica i refektarz.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowała się podstawowa bryła zamku z dwoma wieżami narożnymi i budynkiem bramnym, położona pośrodku niewielkiej wyspy. Niestety średniowieczny układ pomieszczeń został zatarty w trakcie wielokrotnych przekształceń i zniszczeń, między innymi ostatnich pożarów z 1840 i 1905 roku. Przekształceniu i powiększeniu uległy otwory okienne i portalowe, przez co zamek utracił wygląd budowli obronnej, na rzecz założenia pałacowego o ujednoliconych elewacjach. W 2015 roku zakończono renowację zabytku. Obecnie jest on w rękach prywatnych, funkcjonuje w nim hotel i restauracja.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.