Historia
Kościół św. Katarzyny wzniesiony został na wyspie, od około 1260 roku zasiedlonej przez szwedzkich osadników. Prawdopodobnie został zbudowany na przełomie XIII i XIV wieku, choć pierwsze pisemne wzmianki o nim odnotowane zostały dopiero w 1500 roku. W czasie wojen inflanckich w drugiej połowie XVI stulecia został zniszczony. Według miejscowej legendy oddziały polskie trzymać w nim miały konie. Odbudowę kościoła przeprowadzono w XVII wieku, przy czym w trakcie remontu przed nieużywanym wejściem zachodnim wzniesiono kostnicę, czy też kaplicę pogrzebową. W drugiej połowie XVIII stulecia dobudowano kruchtę i zakrystię, a w połowie XIX kościół odnowiono. W latach 2003-2004 dokonano remontu dachu, który został ponownie pokryty poszyciem drewnianym.
Architektura
Kościół wybudowany został we wsi Noarootsi, która w średniowieczu znajdowała się na terenie wyspy, oddzielonej barierą wodną od lądowej części Inflant na wschodzie. Pierwotnie w XIV wieku była to bardzo prosta budowla o szerokim korpusie nawowym i węższym, prosto zakończonym na wschodzie prezbiterium. Początkowo kościół był budowlą bezwieżową, dopiero na przełomie XV i XVI wieku dobudowana została smukła czworoboczna wieża, częściowo wtopiona w korpus nawowy.
Elewacje kościoła w średniowieczu były surowe, bez dekoracji, pozbawione od zewnątrz przypór, przeprute niedużymi, ostrołucznymi oknami, przy czym ściana północna nawy i prezbiterium zgodnie ze średniowieczną tradycja budowlaną pierwotnie pozbawiona była okien. Wynikać to mogło z ówczesnej symboliki, która stronę północną kojarzyła z siłami zła, od których chciano się odgrodzić, lub ze względów praktycznych, jako że od północy ilość wpadającego do wnętrza światła słonecznego była najmniejsza, a zapewne nie chciano niepotrzebnie wychładzać budynku. Wejście do kościoła wiodło od zachodu oraz od południa, przy czym z racji usytuowania głównej drogi wiejskiej po stronie wschodniej, częściej zapewne używano wejścia południowego.
Wnętrze kościoła nie było podsklepione. W nawie strop podtrzymywany był za pomocą drewnianych słupów, dzielących przestrzeń na trzy nawy. Obie części kościoła połączyła bardzo szeroka arkada tęczy o archiwolcie półkolistej, pozbawione profilowania lub innych elementów dekoracyjnych. Surowe wnętrze urozmaicono jedynie w prezbiterium, tworząc w ścianie północnej dwie ostrołuczne wnęki, a w ścianie południowej dwie wnęki zamknięte łukami odcinkowymi. Ponadto w północnej części ściany wschodniej w narożniku umieszczono ostrołuczną półkę ścienną, ujętą profilowanym obramieniem i zamykaną drewnianymi drzwiczkami. Celem jej utworzenia specjalnie pogrubiony został fragment wschodniej ściany. W południowo – zachodnim narożniku korpusu osadzono schody wiodące na emporę lub poddasze.
Stan obecny
Kościół podlega dziś administracyjnie pod osadę Hosby. Zachował on gotyckie mury obwodowe korpusu nawowego i prezbiterium, natomiast kruchta południowa, zakrystia na północy i kaplica zachodnia są dodatkami nowożytnymi. Pierwotne okna zostały przekształcone, przepruto też całkiem nowe otwory od strony północnej i zachodniej. Pomimo przekształceń zabytek jest ciekawym przykładem bardzo prostej wiejskiej budowli sakralnej, wzniesionej w stylistyce gotyku niekiedy zwanego popularnie „chłopskim”.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., 101 Eesti püha-koda, Tallinn 2015.