Historia
Murowany kościół został zbudowany pod koniec XV wieku, na miejscu wcześniejszej, zapewne drewnianej jeszcze świątyni z XIII stulecia. Prace budowlane nad kamienną budowlą prowadzono pod patronatem cysterskiego klasztoru Padise, właściciela okolicznych ziem. Na początku XVI wieku przed zachodnim portalem wejściowym do kościoła wybudowano kruchtę, służącą nie tylko jako przedsionek, ale i jako skład uzbrojenia. W 1679 roku kruchta ta została podwyższona do formy czterokondygnacyjnej wieży, po raz kolejny podwyższonej w 1767 roku. Dwa lata wcześniej rozpoczęła się gruntowna przebudowa całego kościoła, powiększonego wówczas o późnobarokowe prezbiterium i północną zakrystię. Do 1773 roku ukończono powiększanie nawy, częściowo wniesionej już w stylistyce neogotyckiej. Prawdopodobnie w połowie XIX stulecia wykonana została nowa iglica wieży, wzorowana na hełmie kościoła św. Olafa w Tallinie. Spłonęła ona w trakcie pożaru z 1965 roku.
Architektura
Kościół zbudowany został na jednym z licznych w okolicy polodowcowych pagórków, niezbyt wysokim, ale od zachodu ograniczonym skalistą skarpą. Pod koniec XV wieku był niedużą i bardzo prostą budowlą salową na planie prostokąta, dwuprzęsłową, bez wyodrębnionego zewnętrznie z bryły prezbiterium, a także bez wieży lub jakiegokolwiek bocznego aneksu. Całość zapewne przypominała bardziej kaplicę, niż typowy późnogotycki wiejski kościół parafialny (budynek z Harju Madise zapewne przypominał kaplice z Padise lub Saha).
Wejście do kościoła prowadziło od zachodu, przez profilowany portal z eliptycznym zamknięciem, przypominający rozwiązania z Tallina i Saremy. Najpóźniej na początku XVI wieku wybudowano przed nim niewielką, podsklepioną kruchtę, pełniącą także rolę składu uzbrojenia. Oświetlenie kościoła zapewniały dwudzielne, ostrołucznie zamknięte okna. Nad całością korpusu musiał znajdować się dach dwuspadowy, od wschodu i zachodu oparty na trójkątnych szczytach.
Stan obecny
Z najstarszej, XV-wiecznej fazy kościoła do dnia dzisiejszego zachowała się jedynie ściana zachodnia, stanowiąca część poszerzonej w XVIII wieku obecnej nawy (późnogotycka nawa odpowiadała mniej więcej szerokości obecnego prezbiterium). W średniowiecznej ścianie przetrwał pierwotny portal, obecnie ukryty w murach wieży, które na poziomie przyziemia stanowią pozostałości kruchty z początku XVI wieku. Częściowo zachował się także fragment obramienia gotyckiego okna. Cała środkowa i wschodnia część kościoła jest budowlą nowożytną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Eesti arhitektuur 3, Harjumaa, Järvamaa, Raplamaa, Lääne-Virumaa, Ida-Virumaa, red. V.Raam, Tallinn 1997.