Historia
Zamek Frýdberk został wzniesiony pod koniec XIII wieku na ziemiach biskupów wrocławskich. Jego budowniczym był Jan Wüstehube, znany rycerz – rabuś, członek rodu który na przełomie XIII i XIV wieku był postrachem znacznej części Śląska. Z Frýdberka oraz ze swej drugiej siedziby – zamku Kolštejn urządzali oni liczne wyprawy rabunkowe, nie przejmując się nawet kościelną klątwą, jaką nałożyli na nich biskupi. W 1326 roku Jan Wüstehube sprzedał Frýdberk Haugwitzom, lecz po pewnym czasie nowi właściciele przejęli zwyczaje swych poprzedników i kontynuowali rozbój. Spokój nastał dopiero po 1358 roku, kiedy to biskup wrocławski Przecław z Pogorzeli wykupił zamek od braci Jindřicha i Václava Haugwitzów za znaczną sumę 3100 kop groszy praskich.
Przez kolejne lata zamek był w bezpośrednim posiadaniu biskupstwa, z ramienia którego zarządzali nim burgrabiowie, a pokój przyczynił się do podniesienia w regionie dobrobytu. Sytuacja zmieniła się w pierwszej połowie XV wieku, gdyż ówczesny biskup wrocławski Konrad Oleśnicki był wielkim przeciwnikiem ruchu husyckiego. Przed 1430 rokiem buntownicy urządzali najazdy na biskupie dobra, nie ma jednak informacji czy w ich trakcie Frýdberk poniósł jakieś szkody.
W 1459 lub 1460 roku zamek został oddany w dziedziczne lenno Mikulášowi Kotulínskiemu i aż do 1582 roku oddawany był w zastaw kolejnym, często zmieniającym się właścicielom. Pod koniec XVI wieku biskup Marcin Gerstmann dokonał renesansowej przebudowy zamku, lecz jego fortyfikacje nie zostały zmodernizowane. Z tego powodu w trakcie wojny trzydziestoletniej nie był przeszkodą dla Szwedów, którzy zajęli go i spustoszyli w 1639 roku. Przez długi czas pozostawał ruiną, aż w 1703 roku przekształcono go w browar, a na początku XIX wieku w kościół.
Architektura
Zamek zbudowano na szczycie owalnego wzgórza, którego stoki z trzech stron opadały stromymi skarpami, szczególnie po wschodniej stronie, gdzie doliną na linii północ – południe przepływała rzeka Widna. Na północny – wschód od zamkowego wzgórza wpadał do niej Stříbrný potok przepływający u zachodniej podstawy wzgórza. Jedyna dogodna droga dojazdowa mogła być poprowadzona od strony południowej i tam też w skale wykuto poprzeczny przekop o szerokości aż 30 metrów i głębokości 10 metrów, nad którym przerzucono drewniany most. Przed zamkiem w średniowieczu funkcjonować mogło podzamcze, później przekształcone w osadę Žulová.
Zamek otrzymał w planie owalny kształt o wymiarach około 45 x 37,5 metra, dłuższymi bokami zorientowany na linii północ – południe. Brama prowadziła na dziedziniec chroniony grubymi na 2 metry murami obwodowymi, wzmocnionymi od zewnątrz masywnymi przyporami, koniecznymi zwłaszcza po stronie wschodniej, gdyż tam mur biegł nad samą krawędzią skarpy.
Czoło zamku i bramę chroniła wolnostojąca cylindryczna wieża o średnicy 11,1 metra i grubości muru dochodzącej w przyziemiu aż do 4 metrów (wyżej grubość muru spada do około 3,5-3,2 metra). Usytuowana była w odległości około 3-3,5 metra od muru obronnego. Dziś posiada ona cztery kondygnacje, pierwotnie była zapewne wyższa. W przyziemiu mieściła ciemny i duszny loch, dostępny jedynie drabiną z poziomu górnej kondygnacji, która oddzielona była drewnianym stropem. Na wyższe piętra prowadziła już klatka schodowa osadzona w grubości muru wieży. Dostęp do niej zapewniał granitowy portal przepruty w elewacji zewnętrznej na wysokości paru metrów, wiodący do niewielkiej, sklepionej kolebkowo sieni. Prawdopodobnie łączył się on kładką z koroną muru obronnego lub z budynkiem mieszkalnym, ewentualnie dostępny był z poziomu dziedzińca po drabinie. Drzwi w portalu można było niegdyś blokować ryglem osadzanym w otworach w murze. Drugi mały portal, także zamykany pierwotnie drzwiami, znajdował się w przejściu z sieni do klatki schodowej. Same schody zwieńczone były zakrzywioną kolebką i doświetlane w górnej części przez niewielkie szczelinowe otwory (1,1 x 0,6 metra) z kamiennymi ławami, zapewne umieszczonymi dla strzelców lub strażników. Klatka schodowa wiodła wprost na trzecie piętro, z pominięciem piętra drugiego, które podobnie jak wyższa kondygnacja, musiało być dostępne za pomocą drabiny. Ponad czwartym piętrem mieściła się najwyższa kondygnacja obronna osadzona na kamiennych wspornikach, a więc nieco szersza niż niższa część wieży. Wieńczył ją krenelaż, być może z nałożonym dachem ostrosłupowym.
Po stronie zachodniej i południowej, a być może także od północy zamek chroniony był przez zewnętrzne obwarowania parchamu, szerokiego na 7 do 10 metrów. Początkowo prawdopodobnie miały one konstrukcję drewniano ziemną, a w XV lub XVI wieku zostały zastąpione kamiennym murem o grubości 1,5 metra, zaopatrzonym na zachodzie w furtę wypadową. W okresie tym wzmocniono również konstrukcję mostu, osadzając go na dwóch lub trzech kamiennych filarach oraz rozbudowano wjazd do zamku. Mianowicie po stronie południowej, między przekopem a wieżą główną, parcham poszerzono do formy małego dziedzińca, rodzaju przedbramia poprzedzającego bramę w głównym murze obronnym. Mur tego przedbramia był dość cienki, jego grubość wynosiła około 0,7-1,1 metra.
Budynek mieszkalny o niewielkich wymiarach, około 12 x 5 metrów, umieszczono na zamku w najbezpieczniejszej, północnej części, poprzez dostawienie do muru obronnego. Był on piętrowy, podpiwniczony, wiadomo, iż mieściła się w nim kaplica. W planie musiał mieć nieregularny kształt z powodu obłej formy muru obronnego, który tworzył jego zewnętrzną ścianę. Nie wiadomo jak zamek zaopatrywany był w wodę, nie odnaleziono bowiem pozostałości studni lub zbiornika na deszczówkę.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwała wieża główna, nadbudowana barokowym hełmem i przepruta nowożytnym portalem na poziomie przyziemia. Włączono ją w zabudowę XIX-wiecznego kościoła dla którego służy jako dzwonnica. Ponadto widoczne są nieduże fragmenty muru obwodowego zamku oraz dawny przekop, przez który prowadzi nowożytny już jednak most.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Kouřil P., Prix D., Wihoda M., Hrady českého Slezska, Brno – Opava 2000.