Historia
Kościół Zwiastowania Panny Marii w Zbynicach zbudowany został w drugiej ćwierci XIII wieku. W 1314 roku wzmiankowany był jako świątynia parafialna, a w drugiej połowie XIV wieku został przebudowany oraz powiększony o nowe gotyckie prezbiterium i zakrystię. Mniejsze późnogotyckie modyfikacje (dach prezbiterium, portal wieży) przeprowadzono w pierwszej połowie XV wieku. W drugiej połowie XVIII wiek średniowieczną budowlę częściowo przekształcono w stylistyce barokowej, między innymi zmieniając wystrój wnętrza, wymieniając więźbę dachową i modyfikując wygląd części okien. W 1922 roku naprawiono dach wieży, natomiast gdzieś pomiędzy 1963 a 1976 rokiem gont dachowy wymieniono na dachówki.
Architektura
Kościół usytuowano bliżej południowej części wsi, na płaskim terenie, ale zaczynającym opadać tuż przy wschodniej części budowli. W średniowieczu otoczony był kamiennym murem, pierwotnie pełniącym funkcje obronne, oraz poprzedzającym go przekopem i ziemnym wałem.
W swej najstarszej formie kościół składał się z romańsko – gotyckiej prostokątnej w planie nawy (8,7 x 8,4 metra) oraz krótkiego prezbiterium po stronie wschodniej (sięgającego mniej więcej do wysokości północnej przypory). Prawdopodobnie zakończone było ono prostą ścianą a nie apsydą. Od strony zachodniej kościoła usytuowano czworoboczną wieżę, przystawioną jednak nieco później do nawy, gdyż ich mury nie zostały związane ze sobą. Górną kondygnację wieży przepruto z każdej strony dwudzielnymi przeźroczami ze środkowymi kolumienkami, które zostały ozdobione romańskimi maskami. Podobne maski ozdobiły także fragmenty półszczytu nawy w miejscu połączenia z gzymsem podokapowym. Oświetlenie nawy i prezbiterium zapewniały typowe romańskie, rozglifione na zewnątrz okna o półkolistych zamknięciach.
Około połowy XIV wieku prezbiterium przebudowano, wydłużono w kierunku wschodnim i zamknięto trójbocznie. Jego wnętrze zwieńczono sklepieniem żebrowym; krzyżowo w dwóch przęsłach prostokątnych oraz sześciodzielnie we wschodnim zamknięciu. Żebra opuszczono na drobne, piramidalne konsole oraz spięto gładkimi zwornikami. Dopływ światła zapewniono wówczas wstawiając duże ostrołukowe, dwudzielne okna z maswerkami. Wraz z prezbiterium po jego południowej stronie zbudowano zakrystię ze sklepieniem krzyżowo – żebrowym. W okresie tym mogło także dojść do podwyższenia murów nawy.
Stan obecny
Kościół jest dziś romańsko – gotycką budowlą, częściowo przebudowaną w okresie nowożytnym. Oprócz samych murów obwodowych wieży, nawy, prezbiterium i zakrystii przetrwało całkiem sporo pierwotnych detali architektonicznych. Na najwyższej kondygnacji wieży widoczne są przeźrocza zdobione romańskimi maskami, podobne maski zdobią też półszczyty zachodnie nawy. Przetrwało zamurowane obecnie jedno romańskie okno w północnej ścianie prezbiterium, oraz wypełnione oryginalnym maswerkiem, także zamurowane, okno gotyckie we wschodniej ścianie prezbiterium. Widoczny jest średniowieczny portal do przyziemia wieży i portal z wieży do nawy. Wewnątrz zachowała się arkada tęczy, sklepienie prezbiterium i zakrystii oraz prowadzący do niej portal.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fišera Z., Opevněné kostely: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, t. 1, Praha 2015.
Hostaš K., Vaněk F., Soupis památek historických a uměleckých v politickém okresu Sušickém, Praha 1900.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.