Historia
Pierwsza pisemna wiadomość o zamku Vysoký Chlumec pojawiła się w 1382 roku. Zarządzał nim wówczas burgrabia Zbyněk, podlegający dworzaninowi króla Wacława IV i fundatorowi zamku, Purkartowi z Janovic. W rękach jego potomków Vysoký Chlumec znajdował się przez kolejne prawie sto lat. W 1474 roku został kupiony przez rodzinę Lobkoviców, a konkretnie przez Annę Švihovską, wdowę po Janie Popelu z Lobkovic, oraz jej trzech synów: Děpolta, Václava i Ladislava. Kolejne pokolenia Lobkoviców przebudowały zamek w drugiej połowie XVI wieku.
Miejscowe dobra znacznie się rozszerzyły za Zdeňka Vojtěcha Popela Lobkovica żyjącego w latach 1568 – 1628, który od 1599 roku dzierżył urząd najwyższego kanclerza Królestwa Czeskiego. Ożenił się on z Polyxeną z Pernštejna, wdową po bogatym i wpływowym Vilémie z Rožmberka, która po śmierci Zdeňka stała się właścicielką jednego z największych majątków na terenie Czech. Jej syn, Václav Eusebius także dzierżył wysokie urzędy państwowe i poszerzał rodzinne dobra, lecz w 1674 roku popadł w niełaskę i zmarł trzy lata później w Roudnicach nad Labem. W Vysokim Chlumcu przebywali wówczas już tylko urzędnicy, a stan zamku stopniowo się pogarszał, zwłaszcza iż został spustoszony przez Szwedów w trakcie wojny trzydziestoletniej.
Nowożytne modernizacje zamku zaczęto wprowadzać na większą skalę w drugiej połowie XVII wieku. W 1652 roku zawaliła się część wschodniego pałacu, na którego miejscu wystawiono nową kaplicę. W 1678 roku przebudowano zachodnią część podzamcza oraz wzniesiono nowy kamienny most prowadzący do zamku. Za Ferdynanda Filipa Lobkovica, który nigdy nie odwiedził Chlumca, w miejscowych dobrach wybuchły chłopskie bunty, stłumione przez wojska austriackie. W 1948 roku zamek został znacjonalizowany, a w latach 1963 – 1973 przeprowadzono konieczne naprawy.
Architektura
Do budowy Chlumca wybrano wysokie na 532 metry n.p.m., samotne wzgórze ponad wsią, widoczne z daleka i dominujące nad całym otoczeniem. Usytuowany w jego najwyższym miejscu rdzeń zamku powielał schemat z późnego okresu panowania Karola IV, mianowicie składał się z dwóch budynków mieszkalnych połączonych ze sobą dwoma kurtynami muru i wydzielających pomiędzy sobą dziedziniec. Ze względu na warunki terenowe układ ten był nieregularny, ponieważ wschodnia część założenia wyraźnie się zwężała, natomiast zachodnie, zwrócone w kierunku drogi dojazdowej skrzydło utworzono szerokie na linii północno – południe i jednocześnie krótkie z zachodu na wschód.
Budynek zachodni w przyziemiu oświetlały wąskie, nieduże i nieco archaiczne okna. Układ pomieszczeń w przyziemiu prawdopodobnie zgodny był z najczęściej stosowanym w okresie średniowiecza schematem – trzy pomieszczenia z sienią wejściową pośrodku i dwoma izbami po bokach. Izby te były sklepione kolebkowo. Budynek wschodni był węższy i jednocześnie dłuższy, dzielony w przyziemiu na dwa podsklepione pomieszczenia.
Bramę na dziedziniec umieszczono w północnym murze, skąd wjeżdżało się na otaczający cały rdzeń zamku parcham, którym trzeba było otoczyć cały zamek by osiągnąć południowe podzamcze i zachodnią bramę. Międzymurze po stronie południowo – wschodniej nieco się rozszerzało, dlatego być może stały tam jakieś mniejsze zabudowania gospodarcze.
W drugiej połowie XV wieku znacznie rozbudowano obszar po południowej części zamku. Utworzono tam wydłużone na linii wschód – zachód, lekko nieregularne podzamcze z zabudową gospodarczą i pomocniczą. Narożnik muru od zachodniej strony wjazdowej wzmocniono czworoboczną wieżą do której od południowego – wschodu przylegał podłużny, czworoboczny budynek. Wieża, w której na piętrze funkcjonowała kuchnia, oraz sąsiedni budynek były połączone z górną częścią zamku gankiem, dostępnym z południowej części międzymurza przez gotycki portal na zwodzonej kładce. W okresie tym powiększono także zachodni budynek na zamku górnym, do którego na dziedzińcu przystawiono dwa czworoboczne ryzality.
Stan obecny
Średniowieczny zamek przeszedł kilka przebudów, które znacząco wpłynęły na jego obecny wygląd, szczególnie na skutek katastrofy budowlanej, w wyniku której zawaliła się większość wschodniego budynku na zamku górnym. Vysoký Chlumec obecnie znajduje się w rękach prywatnych i niestety nie jest udostępniany dla zwiedzających, a wejście na jego teren jest zagrodzone.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.