Historia
Budowę kościoła św. Wawrzyńca prawdopodobnie rozpoczęto w drugiej połowie XIII wieku. W pierwszej połowie XIV wieku zasadniczy zrąb budowli niewątpliwie był już ukończony, o czym świadczy pierwsza zachowana wzmianka źródłowa z 1349 roku, ale prace prowadzono jeszcze w latach 70-tych i 80-tych XIV wieku.
Kościół wielokrotnie niszczony był pożarami: w 1461, 1518 i 1774 roku. Po pożarze w 1461 roku, zapewne na przełomie XV i XVI wieku, wykorzystując część ocalałych murów obwodowych, rozpoczęto gruntowną odbudowę. Wzniesiono wówczas także wieżę północną i przestrzeń między nią a starszą wieżą południową z XIII wieku. Jako, iż w trakcie jej budowy pojawiły się problemy konstrukcyjne i wieża zaczęła się pochylać, została wzmocniona przyporą, a także zrezygnowano z zamiaru powieszenia w niej większości dzwonów. W 1582 roku południową wieżę, także z powodu problemów ze statyką, rozebrano do wysokości połowy trzeciego piętra.
Nowożytne naprawy kościoła po ostatnim z pożarów przeprowadzono w 1777 roku. W 1837 roku podwyższono południową wieżę, zrównując ją wysokością z wieżą północną, natomiast na przełomie XIX i XX wieku cały kościół został poddany gruntownej renowacji połączonej z regotyzacją. Prowadzono ją w latach 1875-1904, wpierw pod nadzorem architekta Františka Schmoranza, a od 1892 roku Josefa Mockera, słynnego z ukończenia praskiej katedry św. Wita. Końcowy etap prac od 1899 roku prowadzili J. Podhájský i A. Živný.
Architektura
Kościół wzniesiono z bardzo dokładnie obciosanych kwadr, jako budowlę trójnawową o formie bazyliki, a więc z nawą główną wyższą niż nawy boczne i oświetlaną własnymi oknami. Po stronie wschodniej usytuowano długie, trójprzęsłowe prezbiterium z wielobocznym zamknięciem do którego od południa dostawiono trójprzęsłową zakrystię. Strona zachodnia kościoła ostatecznie została uformowana w dwuwieżową fasadę. Po stronie północnej nawy zbudowano kruchtę, sąsiadującą z położoną od zachodu kaplicą św. Jana Chrzciciela.
Nawy boczne korpusu opięto przyporami, w narożnikach usytuowanymi ukośnie i przechodzącymi w łęki oporowe wzmacniające ściany nawy głównej. Pomiędzy nimi przebito dwudzielne, ostrołucznie zamknięte okna o bogato profilowanych ościeżach. Wnętrze podzielone zostało na trzy przęsła w nawach bocznych oraz cztery przęsła w nawie głównej, gdzie dodatkowe przęsło zachodnie utworzyła przestrzeń między wieżami. Nawy boczne od głównej rozdzieliły ostrołuczne arkady, których bogate profilowanie przedłużono wprost z filarów. Na filary pomiędzy archiwoltami arkad opuszczono służki sklepienne, zgrupowane w wiązki i wyposażone w gotyckie baldachimy.
Prezbiterium uzyskało tą samą wysokość 21 metrów i szerokość co nawa główna. Opięte zostało uskokowymi przyporami, pomiędzy którymi przebite zostały wysokie, ostorołuczne okna z trójdzielnymi maswerkami o dwóch rodzajach. Pierwszy tworzyły triady trójliści osadzone w sferycznych czworokątach, drugie gwiazdy dopełnione otwartymi trójliśćmi oraz trójliśćmi włożonymi do sferycznych trójkątów. Wewnątrz krzyżowo – żebrowe sklepienie nad trzema przęsłami prostokątnymi oraz sklepienie sześciodzielne we wschodniej apsydzie założono na wiązkach służek zakończonych gotyckimi baldachimami. Poniżej odpowiadały im konsole osadzone na podokiennym gzymsie. W sąsiedniej zakrystii żebra sklepienia krzyżowego opuszczono na konsole maswerkowe.
Wieża południowa została wzniesiona w XIII wieku, a na początku XVI stulecia podwyższona powyżej trzeciego piętra. Pierwotnie otwierała się ona arkadą do nawy bocznej, przeprutą w murze o grubości od 1,7 do 2 metrów. Została one zamurowana prawdopodobnie pod koniec XIV wieku. Wieża północna powstała wraz z fasadą między wieżami i kruchtą w przyziemiu zapewne na przełomie XV i XVI wieku. Zbudowano ją jako masywną konstrukcję na planie kwadratu o grubych ścianach obwodowych, które zwężono w górnych partiach. Z powodu problemów ze statyką została wzmocniona od strony północno – zachodniej masywną przyporą.
Północną kruchtę otwarto dwoma arkadami od czoła i jedną arkadą boczną, wszystkimi zamkniętymi ostrołucznie i bogato profilowanymi. Jej wnętrze podsklepiono systemem trójpodporowym, z gruszkowymi w przekroju żebrami opadającymi jak w korpusie na baldachimy. Te ostatnie wraz z kielichowatymi, płaskorzeźbionymi liśćmi głowicami służek, utworzyły wnęki pod planowane figury. Na zwornikach którymi spięto żebra zastosowano heraldyczne motywy. Kruchta ukryła ostrołuczny portal z jeszcze gęstszym profilowaniem niż w arkadach, osadzony na niskim cokole i zamknięty ostrołuczną archiwoltą.
Stan obecny
Obecny wygląd kościoła jest częściowo wynikiem XIX-wiecznych prac budowlanych, które próbowały regotyzować partie budowli przekształcone w czasach nowożytnych, ale i przywróciły górne kondygnacje wieży południowej. Efektem tym zmian jest również szczyt zachodni, portal zachodni, iglice i szczyty obu wież. Odnowione zostały niektóre maswerki i ościeża okienne. Wewnątrz w korpusie sklepienia wymieniono w latach 80-tych XIX wieku, natomiast w prezbiterium jedynie odnowiono je w 1899 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mencl V., Česká architektura doby lucemburské, Praha 1948.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.