Historia
Romański kościół św. Marcina w Vyšehořovicach został zbudowany w drugiej połowie XII wieku z fundacji kapituły wyszehradzkiej, a na przełomie trzeciej i czwartej ćwierci XIII wieku przebudowany w stylistyce wczesnogotyckiej. W 1329 roku został ponownie konsekrowany, zapewne z powodu przeprowadzenia bliżej nieznanych prac budowlanych. W drugiej połowie XIV wieku został przebudowany w stylistyce gotyckiej i powiększony o zachodnią wieżę. W 1677 roku został zniszczony na skutek pożaru. Dopiero w 1769 roku przystąpiono do usuwania części spalonego budynku oraz budowy w pobliżu nowego barokowego kościoła.
Architektura
Kościół został zbudowany z bloków piaskowca jako nieduża budowla składająca się z prostokątnej w planie nawy oraz węższego, niższego, kwadratowego prezbiterium po stronie wschodniej. Dach zapewne był dwuspadowy, na co wskazuje wschodni szczyt prezbiterium. Jego południową i północną elewację ozdobiono fryzem arkadowym, w południowej ścianie umieszczonym ponad przebitym w XIV wieku ostrołukowym oknem. We wschodniej ścianie dopływ światła zapewniało pierwotnie wczesnogotyckie wąskie okno, którego rozglifione ościeża od zewnątrz ozdobiono wyrzeźbionymi gałęziami i liśćmi winnej latorośli. Na wysokości szczytu przebito trzy nieduże otwory ułożone na kształt krzyża.
Wnętrze prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowym bez żeber, a oddzielono od nawy ostrołukową, nieprofilowaną arkadą łuku tęczowego, z utworzoną z klińców archiwoltą osadzoną na profilowanych impostach. W północnej ścianie umieszczono niszę wczesnogotyckiego sanktuarium o łagodnym ostrołuku oraz obok po prawej stronie niszę z drugiej połowy XIV wieku z trójkątnym zwieńczeniem. Kolejna prosta wnęka umieszczona została w ścianie wschodniej.
W drugiej połowie XIV wieku do południowo – zachodniej części nawy dostawiono czworoboczną wieżę. Na jej drugim piętrze osadzony został siodłowy (dwuramienny) portal z początku XV wieku, który pierwotnie prowadził z wieży na poddasze kościoła.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowała się XIV-wieczna wieża, obecnie stojąca przed północną ścianą barokowego kościoła. Niestety jej zewnętrzne elewacje zostały całkowicie przekształcone w XVIII stuleciu. Z pierwotnej budowli przetrwało także prezbiterium wraz z arkadą tęczy i krótkimi, wschodnimi fragmentami ściany północnej i południowej nawy. W jego wnętrzu widoczne są dwie gotyckie półki ścienne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Podlaha A., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 24, politický okres českobrodský, Praha 1907.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.