Historia
Kościół Wszystkich Świętych prawdopodobnie został wzniesiony około połowy XIII wieku (prezbiterium), lecz ukończenie go przeciągnęło się aż do pierwszej połowy XIV wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o nim oraz o wsi Vyšehorky powstała w 1369 roku, kiedy to Anka, wdowa po Bočku z Kunštátu przekazała kościołowi cztery hrywny rocznie ze wsi Loučany. Miejscowe dobra należały wówczas do panów z pobliskich dóbr Líšnice. Pod koniec XV wieku przeszły one na Bočka Kune z Kunštátu, a ten w 1494 roku sprzedał patronat nad kościołem wraz z dobrami Bouzov i Líšnice Haugvicom z Biskupic. W pierwszej połowie XVI wieku właściciele okolicznych dóbr zmieniali się kilkukrotnie.
W drugiej połowie XVI wieku kościół stał się własnością Kobylków z Kobylí, którzy sprzyjali naukom protestanckim. Śmierć Jindřicha Kobylki w 1576 roku nie zmniejszył popularności idei reformacji, księża protestanccy przestali działać w Vyšehorkyach dopiero w okresie rekatolicyzacji kraju w 1636 roku, kiedy parafia została pod administrację Mohelnic. Na początku XVIII wieku kościół został przekształcony w stylistyce barokowej (między innymi wzniesiono nowy strop, emporę, łuk tęczowy, przekształcono okna), zaś na przełomie XVIII i XIX stulecia powiększono go o drugą, nowożytną zakrystię.
W 1957 roku w budynek uderzył piorun, na skutek czego spłonęły wszystkie drewniane elementy kościoła wraz z wyposażeniem. W latach 60-tych XX wieku kościół pokryto dachami gontowymi i przeprowadzono badania budowlano-historyczne oraz renowację malowideł ściennych. Rozległą renowację połączoną z badaniami archeologicznymi przeprowadzono także w 1994 roku.
Architektura
Kościół wzniesiono pośrodku wsi, na okrągłym w planie placu, pierwotnie stanowiącym ogrodzony cmentarz. Pierwotny kościół z XIII wieku składał się z prostokątnej w planie nawy o wymiarach wnętrza 10,8 x 7,9 metra oraz czworobocznego, węższego prezbiterium po stronie wschodniej wielkości 4,8 x 5,5 metra. Obie te części były orientowane zgodnie ze średniowieczną tradycją względem stron świata na osi wschód – zachód. Obie przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi opartymi na trójkątnych szczytach, przy czym kalenica nawy znalazła się na wysokości 14,2 metrów, a prezbiterium 12,4 metrach.
Na początku XV wieku po północnej stronie prezbiterium dobudowano niewielką, czworoboczną zakrystię, natomiast około 1529 roku po stronie południowej dostawiona została kaplica z drewnianą lub szachulcową dzwonnicą w górnej części. Usytuowano ją przy zachodniej i środkowej części południowej ściany nawy, a wewnątrz otwarto pojedynczą arkadą.
Dwa narożniki zachodnie nawy oraz dwa naroża wschodnie prezbiterium wzmocnione zostały ustawionymi pod skosem przyporami, choć przypory zachodnie mogły zostać dostawione wtórnie, jako że w nawie nie planowano sklepienia, a jedynie drewniany strop. Strop założono także wewnątrz kaplicy południowej, zakrystię przykryto kolebką, natomiast jednoprzęsłowe prezbiterium zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym. Żebra w prezbiterium osadzono na drobnych, piramidalnych konsolach, przecięto zaś bez zwornika. Ściany tego ostatniego pierwotnie pokryte były ściennymi polichromiami.
Stan obecny
Kościół zachował średniowieczne mury nawy i prezbiterium, łącznie z kamiennymi szczytami oraz z narożnymi przyporami, a także średniowieczną zakrystię i późnośredniowieczną kaplicę południową, obok której znajduje się dziś nowożytna zakrystia. Jedno pierwotne okno zachowało się w ścianie północnej prezbiterium, zaś okno wschodnie i południowe przywrócono do pierwotnego kształtu w trakcie prac z 1994. W północnej ścianie nawy wczesnogotyckie okna przekształcono w XVIII wieku. Wewnątrz widoczne jest sklepienie prezbiterium wraz z podtrzymującymi je konsolami, a także sklepienie średniowiecznej zakrystii.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chalánek M., Kostel Všech svatých ve Vyšehorkách a tvrz Líšnice ve světle archeologických pramenů, Olomouc 2014.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.