Historia
Kościół św. Jakuba Większego został wzniesiony przed 1227 rokiem, kiedy to po raz pierwszy został wspomniany w źródłach pisanych. Wówczas właściciel miejscowych dóbr, Kojata Hrabišic, przekazał go praskiemu klasztorowi na Zderazie. W XIV wieku, po zaniku około 1300 roku miejscowego rycerskiego dworu, stał się własnością klasztoru benedyktynów w Postoloprtach. W XVI stuleciu zasklepiono nawę, a w XVII wieku przebudowano najwyższą kondygnację wieży. Pierwsze współczesne naprawy przeprowadzono w 1936 roku, a także w latach 70-tych XX wieku.
Architektura
Kościół został wzniesiony z kwadr czerwonego piaskowca oraz z żółtego piaskowca wykorzystanego do detali architektonicznych, jako romańska budowla jednonawowa z wieżą od strony zachodniej i półkolistą apsydą po stronie wschodniej. Po jego północno – zachodniej stronie w średniowieczu, w odległości około 5 metrów znajdował się niewielki zamek, czy też rycerski dwór, prawdopodobnie połączony z kościelną wieżą za pomocą nadwieszonej na poziomie pierwszego piętra kładki. Całość ufortyfikowana była obwodowym wałem ziemnym i przekopem, tworząc obronną pozycję w najwyżej położonym miejscu osady.
Zewnętrzne elewacje nawy i apsydy kościoła ozdobione zostały profilowanymi lizenami, przechodzącymi w górnych partiach w profilowany fryz arkadkowy o półkolistych łukach, nad którym poprowadzono jeszcze fryz ząbkowy. Na dole lizeny opuszczono na profilowany cokół obiegający całą budowlę. Oświetlenie wnętrza budowli zapewniły półkoliście zamknięte okna w profilowanych ościeżach, osadzone na osi apsydy oraz w ścianie południowej i północnej nawy. W murze południowym dodatkowo przebito w zachodniej części niewielkie biforium doświetlające emporę. W wieży zastosowano różnorodne otwory: o kształcie czwórliścia, szczeliny i okulusy, zaś najwyższa kondygnacja wieży zapewne przepruta była romańskimi przeźroczami dwu, trój lub czwórdzielnymi. Wejście do nawy wiodło od północy, a dodatkowy portal umieszczony był na piętrze północnego muru wieży.
Jako własność feudalna kościół w zachodniej części nawy posiadał dla miejscowych panów emporę: trójosiową, podsklepioną i wspartą na dwóch kolumnach oraz przyściennych filarach. Przylegająca do niej wieża otrzymała plan wydłużonego czworoboku. Jej przyziemie, przykryte dwoma przęsłami sklepienia krzyżowego, otwierało się szeroko na nawę. Piętro podzielono na dwie części z których wschodnia, sklepiona kolebkowo, stanowiła wieżową część empory, natomiast zachodnia, sklepiona krzyżowo, połączona była z przednią niewielkim portalem. Jej oświetlenie zapewniał otwór szczelinowy, a w grubości muru północnego umieszczono małe pomieszczenie – skrytkę, być może skarbiec na najcenniejsze precjoza. Schodami umieszczonymi także w grubości muru można się było dostać na wyższe kondygnacje wieży. Nawa kościoła pierwotnie przykryta była płaskim drewnianym stropem, dopiero w XVI wieku rozłożono nad nią sklepienie.
Stan obecny
Kościół zachował układ i w większości bryłę z czasów romańskich, jedynie górna kondygnacja wieży została gruntownie przebudowana, a mury obwodowe nawy podwyższone. Części te dość wyraźnie odróżniają się dzisiaj kolorystyką, widoczne są również miejscowe przemurowania w innych partiach budowli. Wnętrze nawy jest dziś przykryte nowożytnym sklepieniem, ale zachowały się pozostałości średniowiecznych polichromii ściennych, arkada tęczy oraz częściowo przekształcona empora.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 3, Praha 2005.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.