Historia
Zamek Vravov, zwany też Skála lub Skály, najprawdopodobniej został założony w pierwszej połowie XV wieku, na początku okresu wojen husyckich. Nieco wcześniej, w 1382 roku, pojawiła się w źródłach pisanych pobliska wieś Vranov, należąca do klasztoru w Turnovie. Pierwszym znanym właścicielem zamku był w 1425 roku Heník z Valdštejna („Henykonis de Walstein alias de Wranow”), zamieszkujący na terenach podarowanych przez jego przodków dominikanom, których klasztor rok wcześniej spalili husyci. Pomimo zbrojnych wypraw Heník pozostał wierny stronie katolickiej, tak jak większość jego sąsiadów ze stanu rycerskiego.
W drugiej połowie XV stulecia synowie Heníka, podobnie jak ojciec pod koniec życia, byli stronnikami króla Jerzego z Podiebradów i zarazem wrogami katolickich miast łużyckich oraz Ślązaków. Pomimo licznych wypraw zbrojnych z obu stron, Vranov prawdopodobnie unikał oblężeń i zniszczeń związanych z walkami. Zarządzany był wpierw przez Eliškę z Kováně, wdowę po Heníku, następnie jej synów, a od 1454 roku już tylko przez jednego z nich, Šťastnego z Valdštejna na Skálach. Od 1487 roku panią na Vranovie była Anežka z Chlumu, małżonka Šťastnego, natomiast od 1501 roku jej syn, Jindřich Šťastny z Valdštejna.
W 1538 roku Vranov od Valdštejnów kupił Jan z Vartemberka, który nie był już zainteresowany w zamieszkiwaniu w trudno dostępnym i niewygodnym zamku. Został on opuszczony i z czasem popadł w ruinę, jedynie część z jego rozległej przestrzeni mogła być wykorzystywana przez pustelników. Dopiero na początku XIX wieku, wraz z pojawieniem się mody na „romantyczne” ruiny, František Zachariáš Römisch kupił Vranov i wzniósł na nim Panteon celebrujący różne historyczne postacie. Niestety prace nad jego utworzeniem przyniosły znaczne straty dla oryginalnej budowli.
Architektura
Zamek usytuowano na olbrzymim skalnym grzbiecie, za sprawą którego osiągnął on niebagatelną długość około 400 metrów. Szerokość zamku nie była już zbyt duża, wynosiła około 40 metrów, lecz strome skarpy zapewniały znaczą ochronę, a od wschodu dodatkowym zabezpieczeniem było koryto rzeki Izery. Nie było konieczności budowy obwodowego muru obronnego, bowiem od północy i południa skarpy opadały ku wąskim dolinom wyżłobionym w masywie pogórza, na wschodzie natomiast grzbiet kończył się nadrzecznymi, praktycznie pionowymi klifami. Podobnie skały ograniczały założenie od zachodu, pomimo, iż sam grzbiet wzniesienia jeszcze stopniowo piął się, aż do miejsca połączenia z pozostałą częścią masywu, przed którym usytuowany został zamek Frýdštejn.
Droga do zamku prowadziła wzdłuż północnego zbocza grani, osiągając mniej więcej w środkowej części wykute w kamieniu schody pomiędzy dwoma większymi skupiskami skał. Przy bramie na terenie podzamcza umieszczona była studnia, prawdopodobnie utworzona w dolnej części zamku z powodu zbyt grubych i twardych skał na szczycie wzniesienia. Jej obronę zapewniała cylindryczna lub podkowiasta wieża. Po pokonaniu schodów osiągało się fragment spłaszczonej południowej części grzbietu, gdzie zlokalizowane były gospodarcze i pomocnicze zabudowania (kuźnia, składy, szopy itp.), prawdopodobnie w większości wzniesione z drewna.
Górne części zamku rozciągały się po obu stronach podzamcza, przy czym bardziej znaczące zabudowania zapewne znajdowały się po stronie zachodniej. Dużą część szczytu skalnego grzbietu poprzecinano tam wykutymi w kamieniu pomieszczeniami, służącymi jako dolne kondygnacje drewnianych budowli, choć na zamku funkcjonowały także zabudowania murowane. Różnice wysokości pokonywane były za pomocą drabin i drewnianych kładek oraz pomostów. Część z nich prowadziła do najwyższego punktu skalistego grzbietu w zachodniej części założenia, gdzie umiejscowiona była duża, czworoboczna wieża mieszkalna. Druga, wschodnia część zamku, która górowała nad rzeką Izerą, raczej miała funkcję strażniczo – obronną. Składała się z kilku drewnianych wież i fortyfikacji, które były połączone ze sobą oraz z podzamczem.
Stan obecny
Z pierwotnego zamku zachowały się głównie te elementy które zostały wykute w skalnym podłożu oraz niewielkie pozostałości murów po stronie zachodniej, trzeba jednak odróżniać je od XIX-wiecznych, neogotyckich dodatków. Nowożytna jest również część z wykutych w skale pomieszczeń, przejść, czy schodów, utworzonych w czasach gdy grań wykorzystywana była przez pustelników oraz w okresie „romantycznych” przekształceń wzniesienia (np. portal bramy wejściowej do zamku, liczne pomniki, budynek kaplicy, jakoby wzniesiony na reliktach średniowiecznej kaplicy zamkowej). Pomimo tego na zamek warto się wybrać, choćby z powodu pięknych widoków czy dzieł wytworzonych przez samą naturę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Špráchal P., Vranov. Zříceniny hradu, Pantheon a skalní hrádek Drábovna nad Malou Skálou západně od Železného Brodu, Hukvaldy-Dobrá 2013.