Historia
Najstarsza wzmianka, jaka mogłaby być łączona z zamkiem Vlčtejn (Wildenstein), pojawiła się w 1284 roku, w przydomku niejakiego Holenusa de Wildenstayn. Nie ma jednak pewności czy odnosiła się ona do zamku Vlčtejn i czy był on już wówczas zbudowany. Bardziej prawdopodobne jest, iż powstał dopiero w połowie XIV wieku, kiedy to okoliczne ziemie zajmować mieli panowie z Rožmberka, choć wzmianka o ich czternastu zamkach z 1349 roku, odnotowująca także Vlčtejn, okazała się późniejszym fałszerstwem. W 1362 roku na dokumencie darowizny dla pilzneńskiego klasztoru dominikanów podpisał się szlachcic Petr z Vlčtejna, być może tożsamy z Pešíkiem z Vlčtejna, wzmiankowanym w 1374 roku. Ten pierwszy bezsporny właściciel Wildensteinu, mógł być również jego fundatorem lub inicjatorem przebudowy drewnianej budowli na murowaną.
Członkowie rodu Rožmberków posiadali Vlčtejn w okresie wojen husyckich. W 1421 roku oddziałom bożych bojowników wydał zamek bez walki ówczesny burgrabia Cikán, którego zastąpili husyccy hejtmani: Bohuslav ze Švamberka, następnie Přibík i Olfart z Javora a na koniec Svojše z Zahrádky, podkomorzy litewskiego księcia i kandydata do tronu czeskiego, Zygmunta Korybutowicza. Svojše z Zahrádky był fanatycznym zwolennikiem Kielicha, więc kiedy Zygmunt próbował pogodzić husytów z papieżem, w 1427 roku pojmał go w Pradze, uwięził i ostatecznie rok później wydalił z Czech. Po 1430 roku Svojše wszedł w konflikt z rycerzem rabusiem z nieodległego zamku Lopata, Habartem z Hrádku, który łupił okoliczne ziemie. Stał się on na tyle kłopotliwy, iż w 1432 roku Svojše z Zahrádky wraz z paroma innymi husyckimi hejtmanami wyprawił się na zamek Lopata i rozpoczął czteromiesięczne oblężenie. Ostatecznie Habart podpalił w nocy zamek i uciekł, lecz większość garnizonu została złapana, a zamek Lopata zniszczony.
W 1446 roku Vlčtejn w bliżej nieznanych okolicznościach przejął Bedřich z Donína, stronnik czeskiego władcy. Cztery lata później na zamku zawarty został rozejm pomiędzy Jerzym z Podiebradów a Rožmberkami, który oznaczał znaczne uspokojenie sytuacji w trapionych wewnętrznymi konfliktami Czechach. Od 1454 roku toczył się jednak długotrwały spór prawny pomiędzy Rožmberkami i Donínami, na skutek którego w 1463 roku Rožmberkowie najwyraźniej zrzekli się wszelkich praw do Vlčtejna za rekompensatą finansową.
Od początku XVI wieku, po sprzedaży zamku przez wnuka Bedřicha z Donína, właściciele Vlčtejnu zmieniali się dość często, przy czym zamek zaczął stopniowo tracić na znaczeniu. Choć jeszcze na początku XVII wieku służył celom mieszkalnym Annie Hradišťskiej z Michnic, to prawdopodobnie podczas wojny trzydziestoletniej mały i niewygodny zamek został już porzucony. Przed całkowitym zniszczeniem ruiny Vlčtejnu uchroniła renowacja hrabiego Josefa Marii Krakovského z Kolovrat, przeprowadzona w 1822 roku, choć wkrótce po niej zamek został znów opuszczony.
Architektura
Zamek usytuowano na podłużnym wzgórzu o wysokości 521 metrów n.p.m., na którym skalny ostaniec górował około 15 metrami wysokości nad pozostałą partią górnej części wzniesienia. By zwiększyć obronność szczyt wzgórza otoczono ziemnym wałem i suchą fosą, które (poza stroną wschodnią) zdwojono. Na wschodzie utworzono tylko jedną linię przekopu, ze względu na najbardziej strome i najwyższe stoki na tym kierunku, opadające w kierunku doliny rzeki Úslavy. Zewnętrzny wał i przekop otaczały praktycznie cały zamek, za wyjątkiem niewielkiego odcinka pod południowym podnóżem skały zamkowej. Droga do zamku prowadzić mogła od południa, przez miejsce gdzie wał między rowami poszerzał się aż do około 9 metrów.
W najwyższym punkcie skały zbudowano główną i jedyną większą budowlę zamku, w postaci piętrowego domu o wieżowym charakterze, na planie zbliżonym do prostokąta z trójbocznie zakończoną częścią północną. Jego długość na linii północ – południe wynosiła 20,5 metra, a szerokość 9 metrów. Wewnątrz grubych na 1,5 metra murów, został przedzielony poprzeczną ścianą na parterze i pierwszym piętrze na dwa pomieszczenia. Większa, nieregularna izba północna była dostępna bezpośrednio z zewnątrz, druga, w przybliżeniu kwadratowa, nie miała osobnego wejścia. Wnętrza izb przykrywały płaskie, drewniane stropy. Parter budynku doświetlony był stosunkowo dużymi oknami, można więc przypuszczać, że pełnił on funkcję nie tylko magazynową, ale także mieszkalną i użytkową. Pomieszczenia reprezentacyjne zamku znajdowały się na pierwszym piętrze. Ich pierwotne okna umieszczono w głębokich niszach, a po wschodniej stronie, w dużej sali funkcjonował wykusz latrynowy, dostępny przez ostrołuczny, profilowany portal.
Budynek od północy i zachodu otaczał mur wydzielający wąski parcham, powiększony na zachodzie do małego przygródka, na teren którego wejście odbywało się za pomocą kwadratowej wieży bramnej. Jej przejazd miał płaski strop i szerokość jedynie 1,75 metra, co zapewne uniemożliwiało przejazd wozów. Do wieży bramnej prowadziła drewniana rampa lub most, na który wjazd odbywał się z nieco większego dziedzińca podzamcza po stronie północnej. Podzamcze było otoczone kamiennym murem obronnym o grubości 1,5 metra i wysokości co najmniej 4,5 metra, lecz wewnętrzna, gospodarcza zabudowa była drewniana. Kolisty dół o średnicy około 9 metrów w północno – zachodnim narożniku podzamcza, zapewne pozostał po studni, ale nie można wykluczyć funkcjonowania tam cylindrycznej wieży.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachował się do wysokości pierwszego piętra główny budynek mieszkalny zamku, choć jego okna oraz wejście zostały przekształcone w wyniku XIX-wiecznej renowacji. Z oryginalnego zachowanego wyposażenia budynku najcenniejszy jest ostrołukowy portal z piaskowca, znajdujący się w północno – wschodnim narożniku piętra, gdzie prowadził do wykusza. Ponadto zwiedzający mogą zobaczyć pozostałości muru parchamu wraz z dawną wieżą bramną oraz fragmenty obwarowań północnego podzamcza. Obecnie Vlčtejn znajduje się w posiadaniu prywatnego właściciela, dlatego obejrzenie wnętrza budynku mieszkalnego może być utrudnione.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.
Novobilský M., Nožička P., Rožmberský P., Hrad Vlčtejn a jeho stavební proměny, „Průzkumy památek VII”, 2/2000.