Historia
Przez długi czas uważano, iż zamek Vítkův Kámen (zwany także Vítkův Hrádek) został wzniesiony w XIII wieku przez Vítka z Krumlova. Nie ma na to jednak przekonywujących dowodów, gdyż brak wzmianek źródłowych o tak wczesnym funkcjonowaniu zamku, a nawet testament Vítka z 1277 roku nic o nim nie wspomina. Według najnowszych badań, również archeologicznych, zamek powstał na początku XIV stulecia, najpewniej z inicjatywy innych przedstawicieli możnego rodu Vítkovców, prawdopodobnie panów z Rožmberka. Pierwsza wiarygodna wzmianka o zamku pojawiła się w 1347 roku, kiedy to wymieniono funkcjonujący na podzamczu kościół św. Tomasza.
Rožmberkowie byli właścicielami zamku aż do XVI wieku, za wyjątkiem lat 1427 – 1464, kiedy to Oldřich z Rožmberka sprzedał go swojemu szwagrowi Reinprechtowi z Walsee. Nieco wcześniej, w okresie niepokojów przed wybuchem wojen husyckich, Vítkův Kámen był w 1394 roku jednym z miejsc w których opozycja więziła króla Wacława IV. Podczas wojen husyckich dobra katolickich Rožmberków były celem licznych ataków buntowników, lecz odległy Vítkův Hrádek prawdopodobnie nie był wówczas ani razu oblegany. Aż do XVI wieku omijały go nieszczęścia, nie został też porzucony jak wiele ówczesnych zamków, a nawet był rozbudowywany i zaopatrzony w bastionowe obwarowania. Do jego dóbr należało wówczas dwanaście wsi i dwór.
Na początku wojny trzydziestoletniej, po wymarciu rodu Rožmberków, zamek był siedzibą cesarskiego garnizonu, który został zaatakowany przez austriackich powstańców w 1618 roku. Najpewniej nie został zdobyty a załoga została później wzmocniona aż do 200 ludzi. W 1622 roku Vítkův Hrádek został kupiony przez Jana Oldřicha z Eggenberka i włączony do jego majątku krumlovskiego. Pomimo zagrożenia wywołanego w 1648 roku przez wojska szwedzkie i tym razem nie został zdobyty. W późniejszym czasach utracił swoją funkcję obronną, choć aż do XVIII wieku był remontowany i utrzymywany. Jego porzucenie i przekształcenie w ruinę prawdopodobnie spowodował przypadkowy pożar w XVIII wieku. Już jednak w 1815 roku rozpoczęto, kontynuowane także później w XIX stuleciu, pierwsze, „romantyczne” naprawy.
Architektura
Vítkův Hrádek wzniesiono na wzgórzu wysokim aż na 1032 metry n.p.m., dzięki czemu należał on do jednych z najwyżej położony zamków na terenie Królestwa Czeskiego. Jego głównym i centralnym elementem była wzniesiona w najwyższym punkcie wzniesienia olbrzymia czworoboczna wieża mieszkalna, posiadająca wymiary 13,7 x 17,5 metra i dość cienkie mury mające 1,4 metra. Donżon ten, jeden z największych na terenie Czech, miał cztery kondygnacje z których część mogła być dzielona na mniejsze pomieszczenia drewnianymi ściankami działowymi. Pierwotne otwory były szczelinowe, a dwa górne piętra z płaskimi stropami zaopatrzono w wykusze latrynowe. Choć pełnił funkcje mieszkalne, nie był zbyt reprezentacyjny, a raczej funkcjonował jako silny punkt obronny.
Po stronie wschodniej donżon posiadał wieloboczną dobudówkę z trzema pomieszczeniami w przyziemiu (sklepionymi kolebkowo), będącą najpewniej już XVI wiecznym dodatkiem. Wcześniej na jej miejscu funkcjonował niewielki, otoczony murem dziedziniec z bramą wejściową. Dobudówka ponad przyziemiem miała taras obronny i przedpiersie zwieńczone krenelażem. W trakcie XVI-wiecznej przebudowy zmieniono także kształt okien oraz zaopatrzono donżon w kamienne odpływy wody z górnej, obronnej kondygnacji, odprowadzające deszczówkę do wyciosanego w południowo – wschodniej elewacji rowku.
Efektem XVI-wiecznych prac był otaczający donżon obwód murów obronnych, zaopatrzonych w poligonalne bastiony z których każdy miał trzy poziomy strzelnic do ręcznej broni palnej. Do wewnętrznej ściany kurtyny północno – wschodniej przystawiono podłużny, zapewne gospodarczy budynek, natomiast wjazd, umieszczony w budynku bramnym i poprzedzony zwodzonym mostem ponad przekopem, znajdował się po stronie południowo – wschodniej.
Stan obecny
Donżon zamku Vítkův Kámen dzięki długiemu funkcjonowaniu jeszcze w okresie nowożytnym oraz licznym renowacjom wówczas przeprowadzonym, przetrwał do dnia dzisiejszego w dobrym stanie. W nieco gorszym stopniu, choć nadal czytelne, widoczne są XVI-wieczne obwarowania wokół niego. Najmniej szczęścia miał południowo – wschodni budynek oraz wieża bramna, która całkowicie zanikła. Zamek udostępniony jest do zwiedzania włącznie z możliwością wejścia do donżonu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky, Praha 2002.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.