Historia
Późnoromański kościół św. Mikołaja we wsi Vinec wzniesiony został około 1240 roku, choć osada odnotowana została w źródłach pisanych po raz pierwszy już w 1165 roku. Prawdopodobnie zbudowano go przy udziale strzechy budowlanej odpowiadającej także za powstanie kościoła św. Mikołaja i Elżbiety w Chebie.
Vinecka świątynia pierwotnie była częścią rycerskiego sioła, usytuowanego w jego bliskiej odległości. Nie wiadomo kto był ich fundatorem, gdyż pierwsze wzmianki w źródłach pisemnych o kościele powstały dużo później i pochodziły dopiero z drugiej połowy XIV wieku. Najstarsza utworzona została w 1352 roku, a następna w 1354 roku, kiedy to po śmierci proboszcza Martina, farę objął za zgodą ówczesnego właściciela miejscowych dóbr, Zdislava ze Zvířetic, niejaki Hank.
Remonty kościoła przeprowadzano w 1546, 1697 i 1722 roku, natomiast rycerski dwór zaniknął już w XIV wieku. Ostatnia poważniejsza renowacja świątyni miała miejsce w 1886 roku. W jej trakcie usunięto większość nowożytnych naleciałości i wstawiono neogotyckie wyposażenie ruchome.
Architektura
Niewielki romański kościół (14 x 9 metrów) utworzony został z czworobocznej i smukłej nawy na planie kwadratu oraz pięciobocznego, węższego prezbiterium po stronie wschodniej. Elewacje zewnętrzne zarówno nawy jak i prezbiterium pokryto lizenami, pierwotnie sięgającymi dachu i przechodzącymi na ścianach prezbiterium we fryz, przy czym na elewacjach prezbiterium na lizeny dodatkowo nałożono półkolumienki. Fryz o profilowanych arkadkach ozdobił w połowie wysokości elewację wejściową, północną nawy.
W ścianie prezbiterium umieszczono trzy półokrągłe, obustronnie rozglifione okna osadzone w ozdobnych, profilowanych ościeżach. Podobny wygląd otrzymały nieco dłuższe okna po północnej i południowej stronie nawy. W ścianie północnej umieszczono także wypełniony czwórliściem okulus oraz małe okno po stronie północnej, które oświetlało umieszczone w grubości muru schody, prowadzące do empory wewnątrz kościoła. Okazałą formę uzyskał uskokowy portal wejściowy, wyjątkowo na terenie północno – zachodnich Czech wysunięty dwoma uskokami przed lico fasady, zamknięty półkoliście, z cokołem i ciągłym gzymsem impostowym. Zewnętrzną, masywną archiwoltę portalu podparto na dwóch wolnostojących, skręconych spiralnie kolumienkach, z kapitelami ozdobionymi ptakami o rozpostartych skrzydłach. Na polu tympanonu ukazano płaskorzeźbioną scenę Ukrzyżowania otoczoną profilowanym ornamentem przypominającym słoneczną tarczę.
Empora wypełniała prawie dwie trzecie powierzchni nawy. Została wsparta na masywnym filarze i dwóch arkadach oraz podsklepiona dwoma przęsłami krzyżowymi. Portal wejściowy umieszczono nietypowo od północy, pod emporą, natomiast wejście na nią prowadziło z nawy wspomnianymi schodkami w grubości muru południowego. Piętro empory także przesklepiono dwoma przęsłami krzyżowymi. Oddzielone zostało ono od zwieńczonej drewnianym stropem nawy grubym murem, przeprutym tylko niewielką ale bogato zdobioną arkadą, flankowaną dwoma dwudzielnymi przeźroczami .
Stan obecny
Kościół św. Mikołaja ze względu na doskonały stan zachowania, brak znaczących nowożytnych przekształceń oraz wysoki poziom artystyczny, należy do najcenniejszych czeskich zabytków romańskich. Od oryginalnego wyglądu odbiega głównie nietypowy dach kościoła.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 3, Praha 2005.
Merhautová A., Třeštík D., Románské umění v Čechách a na Moravě, Praha 1984.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.