Historia
Pierwotny kościół parafialny w Velvary powstał w pierwszej połowie XIV wieku. Po raz pierwszy wzmiankowany był w źródłach pisanych w 1337 roku, a w 1352 odnotowano go jako świątynię farną. Około 1487 roku został gruntownie przebudowany pod nadzorem mistrza Linharta i w późnogotyckiej formie przetrwał do 1580 roku, kiedy to częściowo spłonął po uderzeniu w wieżę pioruna. Odbudowę połączoną z wprowadzeniem renesansowych zmian we wnętrzu zakończono na początku XVII wieku. Sklepiono wówczas nawę i wzniesiono w niej zdobioną polichromowanymi herbami emporę, ale już w 1620 roku budowla znów spłonęła. W latach 1692-1694 przeprowadzono kolejną przebudowę, tym razem barokową. Jej efekty oraz zmiany wprowadzone w 1785 roku w dużej części zostały usunięte na początku XX wieku, kiedy to kościół regotyzowano. Ostatnia poważna naprawa miała miejsce w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Odrestaurowano wówczas malowidła ścienne, których fragmenty zostały odkryte w latach 70-tych.
Architektura
Kościół usytuowano w południowo – zachodnim rogu miejskiego rynku. U schyłku średniowiecza uzyskał on formę jednonawowej budowli na planie prostokąta (17,5 x 9,3 metrów w planie, 9,6 metrów wysokości) z dość długim prezbiterium (11,5 x 7 metrów w planie, 9,3 metrów wysokości), zakończonym po stronie wschodniej wielobocznie oraz z czworoboczną wieżą (3,7 x 3,6 metra) przystawioną do niego od północy, wzniesioną z dokładnie opracowanych kwadr tworzących masywne mury. Całość została opięta przyporami, pomiędzy którymi ściany przepruto wąskimi i długimi oknami ze zwieńczeniami w formie trójliści. Nieco większe okno umieszczono na osi fasady zachodniej, tuż ponad portalem wejściowym. Wnętrze prezbiterium przykryte było sklepieniem krzyżowo – żebrowym nad dwoma przęsłami prostokątnymi oraz sklepieniem sześciodzielnym nad wschodnim zamknięciem.
Stan obecny
Kościół św. Katarzyny to dziś najznaczniejszy średniowieczny zabytek miasta Velvary, znajdujący się na tarasie otoczonym współczesnym ogrodzeniem, na miejscu którego pierwotnie funkcjonował cmentarz. Obecną formę budynek po części zawdzięcza renowacji z początku XX wieku, która usunęła barokowe naleciałości, ale utrzymała zachodnią fasadę w stylu neogotyku. Nowożytnymi dodatkami są też kruchta przed południowym wejściem, klatka schodowa przy północnej ścianie nawy oraz gzyms i hełm wieńczące wieżę. Gotyckie, zwieńczone trójliśćmi ościeża okienne przywrócono w trakcie restauracji (część została odnowiona, a w części okien wstawiono nowe, wzorując się na oryginalnych), przy czym najwięcej pierwotnej kamieniarki zachowało okno północne w nawie. W przyziemiu wieży przetrwały polichromie ścienne z połowy XV wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Velc F., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 20. Politický okres slanský, Praha 1904.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.
Strona internetowa pamatkovykatalog.cz, Velvary, kostel sv. Kateřiny.