Historia
Budowę gotyckiego kościoła Wniebowzięcia Panny Marii w Ústí nad Labem prowadzono w drugiej i trzeciej ćwierci XIV wieku, w dobie panowania Jana Luksemburskiego, prawdopodobnie na miejscu starszej świątyni z XIII wieku. Prace budowlane rozpoczęto od wzniesienia prezbiterium.
W 1426 roku kościół został spalony przez husytów, lecz już w niedługim czasie po zakończeniu konfliktu zaczęto myśleć o jego odbudowie. Świadczyła o tym obietnica odpustów z 1452 roku, ogłoszona przez kardynała Mikołaja z Kuzy i odpusty udzielone przez kardynała Marka Aquilejskiego w 1473 roku, tym którzy przyczynią się do naprawy zniszczonej świątyni. Prace renowacyjne trwały dość długo. W 1508 roku odnotowana została wzmianka o zakupie szkła do okien, a sklepienie było zakładane jeszcze w 1519 roku. Ostatnie roboty wykończeniowe zakończono około 1530 roku. W ich trakcie wzniesiono nowy korpus nawowy oraz wieżę po jego zachodniej stronie. Niestety już osiem lat później świątynia została ponownie uszkodzona w trakcie pożaru miasta, co wymusiło kolejną renowację.
Wielki remont kościoła połączony z częściową regotyzacją miał miejsce w latach 80-tych XIX wieku. Prace te do 1897 roku prowadził uznany architekt Josef Mocker, a następnie architekt Anton Weber. Dodatkowo w 1928 roku renowacji doczekał się portal zachodni. W 1945 roku kościół został uszkodzony w trakcie bombardowania przez co wieża odchyliła się od pionu grożąc zawaleniem. Prace naprawcze przeprowadzono w 1956 roku.
Architektura
Kościół na przełomie XV i XVI wieku otrzymał formę trójnawowej, czteroprzęsłowej budowli halowej, z wąskim i mocno wydłużonym prezbiterium o wielobocznym zamknięciu po stronie wschodniej (pochodzącym jeszcze z XIV wieku) oraz z czworoboczną wieżą na osi fasady zachodniej. Całość została wzmocniona wysokimi przyporami pomiędzy którymi przepruto duże ostrołukowe okna z maswerkami. We wschodnim zamknięciu prezbiterium były najsmuklejsze, dwudzielne, w jego ścianach bocznych nieco szersze, trójdzielne, a w ścianach północnej i południowej korpusu najszersze, czwórdzielne.
Wewnątrz korpusu nawowego późnogotyckie sklepienie gwiaździste oparto na trzech parach smukłych filarów. Pola sklepienne oddzielono od siebie żebrami, rozpiętymi między filarami w ten sposób, że rozdzieliły nawę główną od bocznych. W prezbiterium zastosowano starsze sklepienie krzyżowo – żebrowe w trzech przęsłach prostokątnych oraz sklepienie sześciodzielne nad wschodnim zamknięciem. Prezbiterium od nawy głównej oddzielono wysoką arkadą tęczy o pięciobocznej formie, z profilowaną samą archiwoltą.
Elewacje wnętrza prezbiterium przedzielono horyzontalnie podokiennym gzymsem, wertykalnie natomiast służkami. Służki we wschodnim zamknięciu poprowadzono do posadzki, przenikając przez gzyms. Wyprowadzono z nich gruszkowe w przekroju żebra, spięte u góry profilowanymi zwornikami. W ścianach wzdłużnych dla odmiany służki zakończono na podokiennym gzymsie, natomiast na granicy wschodniego przęsła i wschodniego zamknięcia obłe służki zakończono na gzymsie ale przy pomocy maswerkowych konsol. Co więcej żeber jarzmowych nie przedłużono tam na służki, ale zakończono wysoko zawieszonymi drobnymi wspornikami. Charakterystycznym elementem prezbiterium był umieszczony w przyziemiu zamknięcia rząd gęstych ślepych arkad zwieńczonych trójliśćmi.
Stan obecny
Gotycki zabytek jest dziś dość nieszczęśliwie całkowicie otoczony przez współczesną zabudowę. Jego obecny wygląd jest częściowo wynikiem XIX-wiecznej regotyzacji, w trakcie której między innymi zmieniono zadaszenie budowli, dostawiono wieżyczkę schodową po stronie północno – zachodniej i umieszczono wewnątrz korpusu nawowego emporę. Całkowicie nowożytnymi elementami są dwa aneksy przy prezbiterium, po północnej i południowej stronie. Wewnątrz oprócz sklepień korpusu i prezbiterium wraz z systemem ich podtrzymywania, najcenniejszym zabytkiem ruchomym jest późnogotycki ołtarz główny z 1498 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.
Strona internetowa kralovskedilo.ktf.cuni.cz, Ústí nad Labem.