Uherský Ostroh – zamek

Historia

   Zamek Uherský Ostroh (pierwotnie zwany Stenice lub Ostrov) został wzniesiony z inicjatywy króla Przemysła Ottokara II po 1260 roku. Już w 1275 roku władca wydał w nim dokument, a z 1286 roku znany jest pierwszy królewski burgrabia Matouš z Černé Hory. W 1318 roku Jan Luksemburski z powodu kłopotów finansowych oddał zamek i leżącą przy nim osadę w zastaw biskupowi ołomunieckiemu Konradowi I, po którym dwa lata później Ostroh przejął Zdeslav ze Šternberka. Po połowie XIV wieku zamek powrócił w ręce władcy, a konkretnie margrabiego morawskiego Jana Henryka, który sfinansował jego naprawę. Pod koniec XIV wieku zamek dzierżył margrabia Prokop, przez co w 1400 roku był oblegany przez węgierskiego króla Zygmunta.
   Podczas wojen pierwszej połowy XV wieku na Ostrohu siedział Hasek z Valdštejna, zwolennik ruchu husyckiego, który uczynił zamek punktem oparcia dla bożych bojowników na południowo – wschodnich Morawach. Husytów przegoniły w 1424 roku austriackie wojska Albrechta VI Habsburga, po czym od 1439 roku na zamku osiadł rusko – litewski książę Fryderyk. Kolejni posiadacze zastawu szybko następowali po sobie: w 1446 roku był to Čeněk z Mošnova, w 1453 roku znany dowódca husycki Jan Jiskra z Brandýsa, w 1455 roku Mikuláš Truchsess, w 1458 roku Jan z Cimburka, a w 1464 roku Jan z Landštejna za którego do 1468 roku wzniesiono na zamku nowy budynek mieszkalny. Budowa nie mogła nastąpić później, gdyż w 1468 Ostroh zajęły wojska Macieja Korwina. Po zdobyciu przeszedł on w zarząd węgierskich hejtmanów.
   Nowy okres w historii zamku zaczął się gdy w 1509 roku miejscowe dobra kupił Jan z Kunovic. Dwa lata później przejął on zamek na prawach dziedzicznych i uczynił z niego swą główną rodową siedzibę. Wiązało się to z gruntowną przebudową zamku w stylu renesansowym, prowadzoną przez większość XVI stulecia. W 1605 roku na skutek uderzeniu pioruna zamek został poważnie uszkodzony przez pożar, ale ówczesny właściciel majątku, Jan Bernard z Kunovic, kazał go naprawić. W 1625 roku majątek Jana Bernarda został skonfiskowany z powodu represji po upadku antyhabsburskiego powstania. Ostroh został wówczas sprzedany Gundakarowi z
Lichtenštejna, lecz nowy właściciel nie mieszkał w nim, a dodatkowo w 1645 roku budowlę zajęli Szwedzi. W kolejnych latach po zakończeniu wojny trzydziestoletniej na zamku przebywali już tylko urzędnicy pilnujący miejscowych dóbr, z czasem urządzono na nim także prywatne mieszkania. Własnością Lichtenštejnów zamek pozostawał do 1945 roku.

Architektura

   Zamek został wzniesiony w zakolu rzeki Morawy na planie wydłużonego czworoboku o wymiarach 31 x 37 metrów, którego obwód wyznaczały mury obronne o grubości od 1,5 do 2,4 metra. We wschodnim narożniku usytuowano wieżę mieszkalną o podstawie zbliżonej do kwadratu (12 x 11,5 metra). Od południa sąsiadował z nią podłużny, podpiwniczony główny budynek mieszkalny, natomiast od północnego – zachodu brama wjazdowa, prowadząca na podzamcze. Był to zwykły przejazd przepruty w murze obwodowym, zapewne poprzedzony zwodzonym mostem. Całość otaczała napełniona wodami rzeki fosa. Nurt rzeki zapewniał ochronę od strony wschodniej oraz częściowo od północy i południa.
   W drugiej połowie XV wieku z powodu niewystarczającej ilości pomieszczeń mieszkalnych, a zarazem zbyt małego dziedzińca, wzniesiono nowy, późnogotycki budynek, przystawiony od zewnątrz do północnej kurtyny muru. Był on fasadą zwrócony w kierunku podzamcza i z powodu zajęcia miejsca starej bramy musiano przez niego poprowadzić nowy przejazd bramny (możliwe też, iż bramę przeniesiono do przeciwległej kurtyny). Ponadto w przyziemiu znajdowały się trzy kolejne pomieszczenia, jedno mniejsze na wschód od bramy i dwa nieco większe po stronie zachodniej.
   Wieża mieszkalna pierwotnie podzielona była na kondygnacje drewnianymi stropami, kładzionymi na odsadzce muru obwodowego, a wejście do niej prowadziło z wysokości piętra, zapewne poprzez zewnętrzne schody lub drewniany ganek. W okresie późnogotyckim przebudowie uległy jej wnętrza, przy czym dwa górne pomieszczenia połączono wówczas w wysoką komnatę, w której założono krzyżowo – żebrowe sklepienie oparte na konsolach o kształtach ludzkich głów. Jako, iż w pomieszczeniu tym znajdowało się również wysokie, ostrołukowe okno oraz nisza w ścianie południowo – wschodniej, istnieją przypuszczenia co do funkcjonowania tam kaplicy.

Stan obecny

   Dawny zamek obecnie ma formę nowożytnego czteroskrzydłowego budynku z wewnętrznym dziedzińcem. W jego wysokich ścianach zachowały się ukryte pierwotne mury czworobocznej wieży, XIII-wiecznego budynku mieszkalnego, domu późnogotyckiego oraz mury obwodowe po stronie północnej i północno – zachodniej. Zamek jest dziś siedzibą urzędu miejskiego i biblioteki miejskiej.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Janiš D., Vácha Z., Vrla R., Poznámky ke stavebnímu vývoji hradu v Uherském Ostrohu v období pozdní gotiky a rané renesance, „Archaeologia historica”, 36/2011.

Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.