Historia
Nim w Tachovie powstał murowany zamek, na jego miejscu od pierwszej połowy XII wieku funkcjonował gród, ufundowany przez czeskiego księcia Sobiesława. W przekazach pisanych został on odnotowany w 1126 i 1131 roku. W kamienne założenie został przekształcony w pierwszej połowie XIII wieku, za panowania króla Przemysła Ottokara II, który dostrzegał potrzebę silniejszego ufortyfikowania tego ważnego przygranicznego punktu, strzegącego przeprawy przez rzekę i szlaku z Pilzna do Bawarii. Jako kasztelan lub burgrabia zamku wyznaczony został Albert z Seeberka (Albrecht z Žeberka), po śmierci króla w 1278 roku, gdy nastał okres anarchii i niepokojów, występujący także jako właściciel zamku. Do domeny królewskiej Tachov przywrócił Wacław II pod koniec XIII wieku. Jeszcze w 1290 roku Albert posiadał w Tachovie majątek, lecz już w 1298 król odnotował zamek jako swą własność. Zapewne w okresie tym z inicjatywy władcy przystąpiono do przebudowy drewniano – ziemnego jeszcze wału w kamienny mur obronny.
W 1310 roku, po zaprowadzeniu ładu w królestwie, Jan Luksemburski oddał Tachov w zastaw Jindřichovi z Lipy. Wykupił go w 1333 roku margrabia Karol, późniejszy król i cesarz, który włączył zamek na powrót do domeny monarszej. Po raz kolejny warownia została oddana w zastaw przez króla Wacława IV Janowi ze Švamberka na początku XV wieku. Władca musiał jednak szybko pożałować swej decyzji, gdyż wkrótce wszedł w konflikt z nowym właścicielem i w 1406 roku wojska królewskie musiały oblegać tachovski zamek. Po jego zajęciu na krótko nowym właścicielem został Bavor ze Švamberka, który jednak szybko go zwrócił, przez co Wacław IV przekazał zamek kolejnemu przedstawicielowi rodu ze Švamberka, Hynkowi Hanovcowi. W 1410 roku kwota zastawu została spłacona, dzięki czemu przez kolejne jedenaście lat zamek był ponownie majątkiem monarchy. W 1421 roku Zygmunt Luksemburczyk, ciągle borykający się z kłopotami finansowymi w obliczu wojen husyckich, udzielił go Jindřichovi z Metelska. W tym samym roku miasto i zamek bezskutecznie oblegane były przez wojska Jana Žižky. W 1427 roku nieopodal Tachova doszło do bitwy stoczonej pomiędzy dowodzonymi przez Prokopa Wielkiego Taborytami, a siłami czwartej krucjaty antyhusyckiej wiedzionej przez Henryka Beauforta, biskupa Winchesteru i legata papieskiego. Na skutek paniki i zamieszania w szeregach krzyżowców zostali oni rozgromieni, dzięki czemu ważne strategicznie miasto i zamek parę dni później zostały zajęte przez Taborytów. Jako dowódcę husyckiego garnizonu wyznaczono hejtmana Buzka ze Smolotel, który w 1431 roku zdołał obronić Tachov przed siłami kolejnej koalicji antyhusyckiej.
Pod koniec wojny, w 1434 roku na zamku ponownie siedział Jindřich z Metelska. Zmarł on w 1446 roku, wobec czego opiekunem jego nieletnich dzieci został Lvík z Jivjan, burgrabia zamku Přimda. Od niego prawo zastawu przeszło w 1449 roku na Buriana z Gutštejna, a następnie jego syna Buriana Bohatego. Ten w Tachovie często przebywał, a dzięki wsparciu w osadzeniu na tronie Władysława II, uzyskał w 1477 roku tachovski zamek na własność dziedziczną. Śmierć Buriana Bohatego w 1489 roku rozpoczęła powolny upadek rodu. Z pięciu jego synów Tachov odziedziczył Jetřich, a po nim właścicielami byli Jindřich, Jan i od 1508 roku Volf, toczący między sobą zawzięte walki. W 1509 roku Tachov niespodziewanym atakiem przejął Jindřich z Gutštejna. Volf uciekł do Pragi, gdzie został uwięziony i uwolniony dopiero po obiecaniu zwrotu zamku do królewskiej komory. Rok później Władysław II wysłał wojska pod dowództwem Ladislava ze Šternberka, który podbił zamek, w efekcie czego jako hejtmana osadzono na nim jego krewnego, Albrechta ze Šternberka.
Król Ferdynand I przekazał zamek w dożywocie Hanušowi Pluhowi z Rabštejna, z inicjatywy którego doszło do jego renesansowej przebudowy. Niestety niedługo później, w 1536 roku, Tachov zniszczył katastrofalny pożar. Odbudowa i dokończenie renesansowych przekształceń przypadło zatem na drugą połowę XVI wieku, kiedy zamek dzierżył już z królewskiego nadania ród Lobkoviców. W trakcie wojny trzydziestoletniej miasto i zamek były wielokrotnie przejmowane przez oddziały obu walczących stron, doprowadzając zabudowania do stanu skrajnego spustoszenia. Powojenna odbudowa wprowadziła na zamku elementy barokowe, a kolejne przekształcenia miały miejsce po pożarze z 1770 roku, kiedy to Josef Mikuláš Windischgrätz dokonał przebudowy zamku na klasycystyczny pałac. W trakcie tych prac zburzona została wieża główna i większość średniowiecznych budynków.
Architektura
Zamek tachovski wzniesiono na planie zbliżonym do okręgu, na niewielkim wzniesieniu pierwotnie zajmowanym przez gród. Tuż obok zamku, po południowo – wschodniej stronie, znajdowała się przeprawa przez rzekę Mže, która ochraniała budowlę szeroko rozlanym korytem od zachodu i południa. Po stronie północno – wschodniej, na miejscu podgrodzia, założone zostało miasto lokacyjne, od końca XIII wieku fortyfikowane, usytuowane na wywyższeniu terenu o stosunkowo stromym południowym, nadrzecznym zboczu.
Obwarowania obwodowe zamku początkowo tworzył ziemny wał, sypany bez żadnych konstrukcji wzmacniających jego wnętrze, wzniesiony przy wykorzystaniu pozostałości obwałowań grodu z XII wieku. Nie wiadomo czy jego zewnętrzna strona była oblicowana kamieniem, wzmocnienie takie natomiast na pewno zastosowano w miejscach, gdzie na wewnętrznym dziedzińcu do fortyfikacji przystawione były budynki. Pozostałe partie mogły mieć lico utworzone z bali. Korona wału miała szerokość 6-8 metrów i znajdowała się na wysokości około 4 metrów nad poziomem dziedzińca. Pod koniec XIII wieku lub na początku XIV stulecia wał zastąpiony został murem wzniesionym z łączonych zaprawą kamieni, prawdopodobnie zwieńczonym krenelażem i chodnikiem straży.
W północnej części dziedzińca wzniesiono czworoboczny budynek na planie zbliżonym do kwadratu, usytuowany w ten sposób, iż jeden z jego boków stanowił zarazem zewnętrzną ścianę obwarowań. Kolejny, większy, dwuprzestrzenny budynek na rzucie prostokąta usytuowano po stronie wschodniej, gdzie został wciśnięty w narożnik przy wale, przy czym między jego ścianą wschodnią a wałem znajdowała się wąska wolna przestrzeń. Wnętrze domu podpiwniczono, albo parter był wyraźnie zagłębiony w podłoże. Obydwa budynki stykały się narożnikami. Dominantą XIII-wiecznego zamku była masywna cylindryczna wieża o podstawie czworobocznej wielkości 12 x 12 metrów, umieszczona po przeciwnej stronie budynku północnego. Jej wnętrze, okrągłe także w dolnych kondygnacjach, oprócz obronnych prawdopodobnie pełniło również funkcje mieszkalne. Brama wjazdowa została umieszczona po stronie południowej w czworobocznym budynku bramnym, w całości osadzonym po wewnętrznej stronie obwałowań.
Na początku XIV wieku zamek połączono po stronie północnej i południowej z miejskimi murami obronnymi, lecz jednocześnie zabezpieczono go od strony Tachova dwoma czworobocznymi wieżami, czy też basztami. Przeciwną, zachodnią stronę, która wychodziła na zewnątrz miejsko – zamkowego założenia, wzmocniono zewnętrznym murem parchamu z niewielką kwadratową w planie wieżyczką. Mur parchamu łączył się z miejskimi murami obronnymi po stronie północnej i na południu przy budynku bramnym. W okresie panowania Karola IV miano zbudować przed wieżą główną zamku nowy budynek mieszkalny. Takie umiejscowienie skłaniałoby do przypuszczeń, iż cały wewnętrzny dziedziniec był już wówczas zastawiony inną zabudową. Przemiany okresu późnogotyckiego ograniczyły się do zaopatrzenia wieży głównej w nadwieszane wieżyczki na górnej kondygnacji.
Stan obecny
Zamek w zasadzie nie zachował się do czasów współczesnych, co jest wielką stratą, gdyż należał do rzadkiej grupy tzw. zamków przejściowych, czyli konstrukcji pośrednich pomiędzy grodami a w pełni murowanymi zamkami z okresu dojrzałego średniowiecza. W stojącym na jego miejscu klasycystycznym pałacu mieści się co prawda część murów dwóch budynków XIII-wiecznego zamku, lecz nie są one widoczne gołym okiem. W pobliżu zamku przetrwały natomiast w bardzo dobrym stanie miejskie mury obronne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Záruba F., Hrady doby přemyslovské I. Královské hrady, biskupská sídla, Chebsko, Praha 2023.