Historia
Duży gotycki kościół Wniebowzięcia Panny Marii wzniesiono w trzeciej ćwierci XIV wieku, za rządów cesarza Karola IV, na skutek szybkiego rozwoju miasta Tachov, którego mieszkańcom przestała wystarczać starsza, niewielka świątynia św. Wacława. Nowa budowla już na początku wojen husyckich była w złym stanie, a dodatkowo dwóch miejscowych proboszczów opuściło ją z obawy przed husytami. Po przetrwaniu niespokojnej pierwszej połowy XV wieku, kościół spłonął wraz z całym miastem w 1492 roku. Dokonano wówczas szeroko zakrojonych remontów i przekształceń, utrzymanych w stylu późnogotyckim. W 1558 roku świątynia została ponownie zniszczona przez pożar. W trakcie renowacji dobudowano najwyższą kondygnację wieży oraz wprowadzono do wnętrza nowe wyposażenie. W 1618 roku budowlę zakupiła luterańska rada miejska, lecz pomimo tego wkrótce kościół został splądrowany przez radykalnych protestantów. Pod koniec wojny trzydziestoletniej w 1646 roku został ponownie spustoszony, tym razem przez Szwedów, którzy nie oszczędzili także całego miasta. Renowację przeprowadzono w 1678 i ponownie w latach 1785 – 1787 w stylistyce barokowej. Próbę przywrócenia świątyni pierwotnego wyglądu podjęto w trakcie regotyzacji z lat 1904- 1908.
Architektura
Kościół wzniesiono w najwyższym punkcie miasta, w pobliżu północnej części jego obwarowań, prawdopodobnie w celu wykorzystania jako strażnicy jego wysokiej wieży. Zbudowano go jako dużą trójnawową budowlę bazylikową, ze znacznie niższymi nawami bocznymi i z prezbiterium o szerokości nawy głównej, zakończonym po stronie wschodniej wielobocznie (pięć boków ośmioboku). Całkowita długość kościoła wyniosła 45,5 metra, wraz z czworoboczną wieżą, która stanęła na osi fasady zachodniej. Ostatecznie uzyskała ona aż 70 metrów wysokości i osiem rozdzielonych drewnianymi stropami kondygnacji, przy czym górne piętro zostało dobudowane w XVI wieku. W jej narożnikach, na styku z nawami bocznymi, umieszczono dwie wieloboczne wieżyczki z klatkami schodowymi. Po południowej stronie prezbiterium usytuowano prostokątną w planie zakrystię z dwoma przęsłami sklepienia krzyżowo – żebrowego.
Wejście do korpusu wiodło przez przyziemie wieży oraz portalami bocznymi, z których północny umieszczono w drugim przęśle od zachodu, a południowy w trzecim przęśle od zachodu. Obydwa otrzymały bogate profilowanie i ostrołuczne archiwolty, przy czym południowy dodatkowo poprzedzony został późnogotycką kruchtą, otwartą na trzy strony świata profilowanymi, ostrołucznymi arkadami o przecinających się w archiwolcie wałkach. Oświetlenie kościoła zapewniły wysokie okna trójdzielne w prezbiterium oraz nieco niższe okna dwudzielne w korpusie nawowym. Okna prezbiterialne przebito pomiędzy uskokowymi, wysokimi przyporami, których nie otrzymały gładkie ściany naw bocznych.
Wewnątrz nawę główną oddzielono od naw bocznych profilowanymi, ostrołucznie zamkniętymi arkadami, a całość korpusu zwieńczono sklepieniami krzyżowo – żebrowymi. Sklepienia rozłożono na pięć prostokątnych przęseł w nawie głównej oraz po pięć przęseł na planie zbliżonym do kwadratów w nawach bocznych. Oparto je na filarach międzynawowych i zawieszonych wysoko konsolach, zdobionych herbami patronów i darczyńców świątyni. Ich wysokie zawieszenie sprawiło, że większa część elewacji nawy głównej pozostała gładka. W zachodnią część korpusu wstawiono emporę, początkowo zapewne drewnianą. Dostęp do niej zapewniły przywieżowe wieżyczki z klatkami schodowymi.
Prezbiterium podzielone zostało na dwa przęsła prostokątne, przykryte sklepieniem krzyżowym, oraz wieloboczne zamknięcie zwieńczone sklepieniem sześciodzielnym. Obłe służki sklepienne w prezbiterium opuszczono aż do poziomu podokiennego gzymsu obiegającego wszystkie ściany prezbiterium. Ich celem było podtrzymywanie żeber oraz łęków jarzmowych rozdzielających przęsła. Żebra spięto okrągłymi zwornikami. Od nawy głównej prezbiterium oddzielono wysoką arkadą tęczy, ostrołuczną, obustronnie sfazowaną, profilowaną wklęską.
Na parterze wieży umieszczono sklepioną krzyżowo przestrzeń, dostępną arkadami od północy i południa, przez które prowadziło wejście do portalu w nawie głównej i dalej bezpośrednio do korpusu kościoła. Pierwsze piętro wieży oświetlało jedno okno w południowej ścianie, drugie piętro zostało oświetlone przez dwa okna szczelinowe, a na trzecim, czwartym i piątym piętrze zastosowano mniejsze, nieregularnie umieszczone otwory okienne. Na szóstym piętrze umieszczono dzwony kościelne i trzy wysokie okna pozwalające na rozchodzenie się dźwięku (czwarte okno w zachodniej części jest dziś zamurowane). Na siódmym piętrze znalazł się mechanizm zegarowy oraz dwa okna na południu i północy i po jednym na zachodzie i wschodzie. Na ósmym piętrze wieży dawniej usytuowane było mieszkanie dzwonnika i można było z niego przejść do górnej galerii oraz za pomocą drabin na poddasze.
Stan obecny
Kościół Wniebowzięcia Panny Marii w Tachovie jest dziś jednym z najokazalszych i najlepiej zachowanych miejskich gotyckich kościołów farnych na terenie Czech, pomimo licznych pożarów, zniszczeń i przeprowadzonej na koniec regotyzacji. Ta ostatnia objęła przede wszystkim północną stronę korpusu nawowego, usunęła barokowy hełm wieży wprowadzając iglicę z czterema bartyzanami oraz zmodyfikowała emporę muzyczną w korpusie. Odnowiona musiała także zostać część maswerków okiennych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.