Historia
Miasto Tábor rozwinęło się z XIII-wiecznej osady Hradiště, założonej w trzeciej ćwierci XIII wieku przez króla Przemysła Ottokara II. Gwałtowny rozwój ośrodka nastąpił po 1420 roku, kiedy okolicznymi ziemiami zawładnęli husyci, a zwłaszcza po podpisaniu w 1437 roku pokoju kończącego okres wewnętrznych wojen. Wówczas to decyzją cesarza Zygmunta Luksemburczyka Tábor stał się miastem królewskim z wytyczoną siatką ulic, mieszczańską zabudową i własnymi obwarowaniami. Konieczne stało się także wybudowanie siedziby władz miejskich, bowiem Tábor miał już pełną samorządność, uzyskane od władcy prawo wolnego wyboru rajców, władzę sądowniczą, a także zagwarantowaną niezależność wójta od króla.
Pierwsza wzmianka pisemna o táborskiej siedzibie rady miejskiej odnotowana została już w 1432 roku w rejestrze gruntów, choć zapewne dotyczyła starszej, tymczasowej siedziby. Do budowy murowanego budynku ratusza przystąpiono w 1440 roku, wraz z pobliskim kościołem Przemienienia Pańskiego. Na przełomie XV i XVI wieku siedzibę rady poddano późnogotyckiej przebudowie, prowadzonej przez warsztat budowlany słynnego architekta Wendela Roskopfa. Na jej zakończenie, około 1515-1516 roku, założono w sali rady sklepienia, zbliżone do sklepień jakie w 1512 roku założył w pobliskim kościele farnym praski mistrz budowlany Staněk. Ostatnie prace miały miejsce około 1521 roku, co uwieczniono datą na schodach do wielkiej sali.
W XVI wieku, pomimo licznych pożarów nawiedzających miasto, ratusz zapewne zachowywał późnogotycką formę. Pierwsze duże nowożytne przekształcenia ratusza miały miejsce w 1679 roku, kiedy to Antonio de Alfieri dokonał modyfikacji barokowych. Kolejne zmiany nastąpiły w drugiej połowie XVIII wieku, gdy aparat administracyjny miasta zaczął potrzebować więcej przestrzeni. Następne przeprowadzono w 1839 roku, nadając fasadzie cechy klasycystyczne. Zmiany te zostały usunięte w latach 1874-1978 w trakcie neogotyckiej przebudowy Josefa Niklasa.
Architektura
Ratusz wzniesiono na działce zajmowanej początkowo przez trzy mieszczańskie domy, w południowo – zachodnim narożu miejskiego placu rynkowego. Powstał na nich obszerny, trójtraktowy i dwupiętrowy budynek na planie nieregularnego czworoboku, z małym dziedzińczykiem wytyczonym pośrodku zachodniej części, dostępnym od wschodu przez przejazd w przyziemiu środkowego traktu. Dalej komunikację pomiędzy piętrami zapewniały schody przy wewnętrznym dziedzińcu. Ratusz zwrócony został w stronę rynku gotyckimi szczytami, po jednym przy zakończeniu każdego traktu. Pierwotnie zdobiły je blendy i maswerki, za którymi płaszczyznę budynku przykryto trzema dachami dwuspadowymi.
Po stronie południowej do budynku ratusza przystawiono czworoboczną w planie wieżę o pięciu kondygnacjach, charakteryzującą się bardzo nieregularnym rzutem i dłuższą osią przystawioną pod skosem do osi głównej części ratusza, co zapewne wynikało z braku miejsca zajętego już przez zabudowę miejską oraz uliczkę biegnącą ku bramie Bechyńskiej. Naroża wieży zostały wzmocnione dużymi kwadrami, a ściany przepruto prostokątnymi oknami, w tym dzielonymi kamiennymi krzyżami. Zwieńczenie wieży mogło mieć formę wysokiego dachu kalenicowego. Wnętrze zapewne pełniło na najniższym poziomie rolę celi więziennej, zaś najwyższe kondygnacje służyły funkcji strażniczo – obserwacyjnej. Cała wieża była symbolem samorządności mieszczan.
Pomieszczenia w przyziemiu ratusza prawdopodbnie służyły celom gospodarczym i handlowym. W większości przykryte były sklepieniami krzyżowo – żebrowymi. Jedynie nad niektórymi mniejszymi pomieszczeniami oraz nad przyziemiem wieży utworzono kolebki. Ze względu na nieregularność rzutu ratusza, większość pomieszczeń miała różne rozmiary. W przyziemiu największe znajdowały się w dwóch przeciwległych narożnikach, przy czym północno – zachodnie podsklepiono na centralnym filarze, a południowo – wschodnie podzielono na dwa przęsła.
Na piętrze układ pomieszczeń utworzono nieco bardziej czytelny, a sale przestronniejsze. Największą część od czasu późnogotyckiej przebudowy zajmowała wielka sala rady, czyli umieszczone w całym północnym i we wschodniej części środkowego traktu przestronne pomieszczenie o 250 metrach kwadratowych, uformowane w dwie nawy o kształcie zbliżonym do litery L. Z niego portalem przejść można było na południe do mniejszego pomieszczenia krytego belkowym stropem, a następnie na zachód do sali krytej dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowym. Ponadto na piętrze znajdowało się kilka mniejszych izb w narożniku południowo – zachodnim.
Przestrzeń sali rady przykryto późnogotyckim żebrowym sklepieniem sieciowym, łącznie podzielonym na dziewięć przęseł i podtrzymywanym we wschodniej części przez dwa ośmioboczne filary osadzone na sześciennych bazach i czworobocznych cokołach. Żebra wyprowadzono z filarów lub bezpośrednio ze ścian, gdzie zostały zawieszone z podcięciami lub na drobnych konsolach. Żebra diagonalne spięto zwornikami. Zarówno na nich, jak i na konsolach zastosowano groteskowe antropomorficzne i zoomorficzne motywy rzeźbiarskie. Dwa zworniki ozdobiono także męskimi głowami, zgodnie z tradycją przedstawiającymi Jana Žižkę i Prokopa Holégo, najsłynniejszych hejtmanów polnych wojsk Táboru.
Stan obecny
Zewnętrzny wygląd ratusza w obecnej formie jest w dużej części wynikiem neogotyckiej renowacji z XIX wieku. Pierwotną późnogotycką elewację można znaleźć tylko z tyłu budynku. Fasada od strony placu rynkowego pochodzi z 1878 roku, choć częściowo powtarza pierwotne podziały. Chlubą ratusza pozostaje Sień Rady, drugie po Sali Władysławowskiej na zamku praskim, największe świeckie późnogotyckie pomieszczenie na terenie Czech. Obecnie w ratuszu mieści się Muzeum Husyckiej Rewolucji, działające nieprzerwanie od 1960 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kibic K., Historické radnice, Praha 1988.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.