Historia
Zamek, pierwotnie zwany Novým Šumburkiem, został wzniesiony z inicjatywy Viléma z Šumburka pod koniec wojen husyckich, w latach 30-tych XV wieku. Pierwsza pisemna wzmianka o nim pojawiła się w 1435 roku, a cztery lata później kolejna, związana z zakupem zamku przez Viléma z Illburka. Od niego po niedługim czasie Šumburk przejął ród Fictumów, którego przedstawiciele na początku XVI wieku dokonali gruntownej przebudowy zamku, zgodnie z nowymi trendami i wymaganiami wygodniejszego życia szlachty. Około 1550 roku Šumburk został zniszczony na skutek pożaru i prawdopodobnie z powodu braku napraw przestał być zamieszkiwany. Jako o opuszczonej ruinie wspomniano o nim na początku XVII wieku.
Architektura
Zamek zbudowano na owalnym szczycie Klášterskiej Hory, wznoszącym się na północnym brzegu rzeki, około 2 km na południowy – zachód od osady Klášterec nad Ohří. Droga do niego prowadziła wzdłuż północno-wschodniego, stromego zbocza i obchodziła wzgórze, by osiągnąć szczyt na południowym krańcu. Zamek posiadał nieregularny, podłużny obwód murów obronnych, usytuowanych dłuższymi bokami na osi północny – zachód, południowy – wschód. Jego obronę wzmacniały od strony południowo-zachodniej dwie czworoboczne, otwarte od wewnątrz baszty, zwrócone w stronę drogi dojazdowej oraz jedna baszta, także otwarta od strony dziedzińca, po przeciwnej stronie. Sam mur poprowadzono również wielokrotnymi załamaniami, umożliwiającymi prowadzenie ognia krzyżowego. Ponadto zamek otoczony był wykutą w skale fosą, której zewnętrzny stok zabezpieczono masywnym ziemnym wałem.
Bramę wjazdową do zamku (na drugim etapie rozbudowy) poprzedzono długą i szeroką szyją, dodatkowo przedzieloną poprzecznym murem. Każdy przybysz musiał więc przed osiągnięciem głównej bramy w południowo – wschodniej części zamku pokonać dwie bramy zewnętrzne i wystawić się na ewentualny ostrzał z murów obronnych i baszt po lewej stronie. Dodatkowo przed główną bramą (poprzedzoną zwodzonym mostem) szyja zwężała się do wąskiego korytarza, który uniemożliwiał jednorazowe przedarcie się większej grupie osób i zakręcał tuż przed wjazdem pod kątem prostym. Wąskie prostopadłe szczeliny nad łukiem portalu bramnego ujawniają że ostatnia, zwodzona część mostu była zawieszona na łańcuchach na dwóch poziomych wysięgnikach, połączonych poprzecznymi i diagonalnymi belkami w ramę, która przechylając się podnosiła lub opuszczała kładkę. Sama brama została umieszczona w zagłębieniu muru, który po bokach przechodził w skrzydła zabudowań z których można było razić przeciwników flankowym ogniem.
W najwyższym punkcie terenu po stronie północno – zachodniej usytuowano wielką czworoboczną wieżę mieszkalną, do której dwóch boków dochodziły mury obwodowe. Wieża posiadała boki o długości 10 metrów, które połową długości wystawały na północnym – zachodzie poza obronny obwód. Grubość jej murów wynosiła około 1,7 metra. W przyziemiu posiadała dwie, rożnej wielkości, sklepione izby, natomiast na pierwszym piętrze została podzielona przez dwie poprzeczne ściany na trzy ciemne pomieszczenia o długości 7 i szerokości 2 metrów, zwieńczone ostrołukowym sklepieniem kolebkowym. Dostęp do donżonu zapewniały na wysokości pierwszego piętra dwa portale, umieszczone na przeciwległych końcach centralnego korytarza, który bez wątpienia prowadził na ganek obronny w koronie murów obwodowych. Górne piętra wieży posiadały płaskie, drewniane stropy ponad jednoprzestrzennymi, dużymi salami mieszkalnymi, oświetlanymi sporymi oknami z siedziskami w niszach. W trakcie dalszej rozbudowy z drugiej połowy XV wieku do wieży dostawiono trzy dobudówki z paroma wykuszami latrynowymi, które podwoiły jej przestrzeń mieszkalną. Z okresem późnogotyckiej rozbudowy wiązać także należy powstanie narożnego skrzydła wschodniego oraz długiego ciągu zabudowy przy kurtynie muru po stronie południowo – zachodniej. Ten ostatni pełnił funkcje gospodarcze jako spichlerz, stajnia i magazyn.
Lokalizacja oraz układ zamku był efektem rozwoju broni palnej w okresie wojen husyckich i próbami zaradzenia jej niszczycielskiej sile. Usytuowanie zamku na wysokim wzgórzu utrudniało podciągnięcie dział oblężniczych, a wielokrotnie załamany mur zaopatrzony w baszty wykuszowe umożliwiał ostrzał krzyżowy z ręcznej broni palnej. Uwagę zwraca również niezwykłe przywiązanie wagi do zabezpieczenia najsłabszego zawsze punktu obrony, czyli bramy.
Stan obecny
Zamek zachował się do dnia dzisiejszego w postaci trwałej ruiny, klimatycznej i nie pozbawionej uroku, ale też i wymagającej prac ratunkowo – renowacyjnych. W najlepszym stanie widoczna jest część południowo – wschodnia z główna bramą i z jedną z baszt wykuszowych oraz część północno – zachodnia z dolnymi partiami donżonu i jego zachodnią dobudówką, która obecnie jest najwyższym elementem na terenie zamku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.