Historia
Najstarsza wzmianka pisemna o zamku pochodzi z 1240 roku, kiedy to był własnością Arnolda z Hückeswagen. Nie ma jednak pewności czy był on budowniczym Starego Jičína. Skala założenia a także położenie blisko granicy wskazują, iż zamek mógł powstać z fundacji władcy i dopiero później zostać przekazany przybyłemu z Niemiec Arnoldowi. Nie można także wykluczyć, iż Jičín jest budowlą młodszą, na co wskazywałoby podobieństwo głównej wieży jičínskiego zamku do wieży na zamku Hulvaldy, wzniesionej przez potomków Arnolda. W takim wypadku wzmianka z 1240 roku odnosiłaby się do jakieś zanikłej, nieznanej warowni o tej samej nazwie, usytuowanej w pobliżu.
Przed 1267 rokiem miejscowe dobra zostały sprzedane przez syna Arnolda, Franka, panom z Pňovic, przodkom późniejszej rodziny Žerotínów. W 1278 roku z Jičína pisał się Blud z Pňovic. Na początku XIV wieku zamek nabył Vok z Kravař, przedstawiciel wpływowej wówczas śląsko-morawskiej rodziny szlacheckiej, w którego potomków rękach zamek pozostał aż do 1434 roku. Pośród nich był Ješek z Kravař, dworzanin cesarza Karola IV, często przebywający w jego otoczeniu oraz Lacek z Kravař, inicjator protestu przeciwko spaleniu Jana Husa na soborze w Konstancji.
Burzliwy okres pierwszej połowy XV wieku zamek przetrwał bez większych szkód, choć jego otoczenie zostało spustoszone przez przechodzące armie. Oparł się dwóm atakom: husytów w 1427 roku i oddziałów polskich w 1438 roku. Cztery lata wcześniej został przejęty przez krewnych panów z Kravař, ród z Cimburka. Pod ich panowaniem pozostawał niezdobyty w czasie wojen czesko – węgierskich drugiej połowy XV wieku. Od 1470 właścicielem zamku był Jindřich z Boskovic, następnie od 1476 roku Petr, hrabia z Pezinku, a od 1500 roku ponowie z Žerotína. Ich dziełem była znacząca rozbudowa zamku (północne podzamcze) oraz wzmocnienie wysuniętych w przedpole obwarowań. Bogato urządzono i wyposażono także wnętrza zamkowe o czym świadczą liczne znaleziska z XV – XVII wieku.
W okresie wojny trzydziestoletnie ród utracił większość majątku z powodu udziału Viléma Bedřicha z Žerotína w antyhabsburskim powstaniu z 1618 roku. Sam zamek został znacznie zniszczony w trakcie walk na skutek przejmowania go na zmianę przez obie strony konfliktu. W 1621 roku zajęli go książęta karniowscy, w 1626 roku Duńczycy, w 1627 roku wojska cesarskie, a w latach 1643 i 1646 Szwedzi. Po zakończeniu wojny szkody częściowo naprawiono w celu wykorzystania budowli na więzienie i szpital, choć w 1670 roku opisywany był jako zniszczony. W obliczu zagrożenia tureckiego jedynie najbardziej potrzebne prace zabezpieczające wykonywali Dietrichsteinowie i Dannhausenowie. Z początkiem XVIII wieku był już tylko częściowo zamieszkiwany, a w 1785 roku opisano go po raz pierwszy jako niezamieszkaną ruinę.
Architektura
Zamek wzniesiono na samotnym, podłużnym wzgórzu o wysokości 486 metrów n.p.m. Jego szczyt wyznaczał dość rozległy obszar o długości prawie 200 metrów z drogą dojazdową pnącą się wzdłuż zachodniego zbocza. Pierwotna część zamku została usytuowana mniej więcej pośrodku wzniesienia, gdzie zbudowano z grubsza prostokątny obwód murów (z jednym ściętym narożnikiem) o wymiarach 60 z 22 metry. W jego obrębie po stronie zachodniej umieszczono podłużny budynek mieszkalny z piwnicą sklepioną kolebkowo. Po stronie południowej w obwód muru wpisano najstarszą część zamku – cylindryczny bergfried. Kontrolował on wjazd do zamku, poprzedzony wykutym w skale, szerokim na 16 metrów, poprzecznym przekopem. Za nim w okresie późnogotyckim usytuowano jeszcze wysunięte w przedpole na 45 metrów dodatkowe obwarowania.
Gotycka rozbudowa przyczyniła się do powstania drugiego dziedzińca, dostawionego do starszej zabudowy po stronie północnej. Jego głównym elementem był trójprzestrzenny w przyziemiu pałac o kształcie w planie zbliżonym do trapezu. Prawdopodobnie posiadał on trzy piętra i przypominał masywną wieżę mieszkalną. Dodatkowe mniejsze budynki usytuowano w narożnikach południowych drugiego dziedzińca. Całość założenia otoczył drugi, zewnętrzny pierścień niższego muru obronnego. Wytworzył on międzymurze, którym od północnego – wschodu wiodła nowa droga wjazdowa, poprowadzona przez most zwodzony i drewnianą rampę z północnego podzamcza. Obwarowania tego ostatniego wzmocniła czworoboczna, narożna wieża, flankująca zewnętrzną bramę umieszczoną w narożniku północno – zachodnim. Jeszcze w XVII wieku teren przed wjazdem wzmocniony był palisadą. Na dziedzińcu podzamcza znajdowała się studnia.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego w stanie ruiny zachowały się fragmenty murów głównego obwodu obronnego, parchamu i fortyfikacji przed fosą południową. Zabudowania mieszkalne przetrwały jedynie w stanie szczątkowym, głównie w postaci ścian obwodowych i piwnic. Jedynym w całości zachowanym elementem zamku jest czworoboczna wieża zabezpieczająca niegdyś wjazd na północne podzamcze. W jej wnętrzu funkcjonuje obecnie kawiarnia i niewielka ekspozycja. Wstęp na teren ruin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.