Historia
Kościół św. Klemensa zbudowano w pierwszej połowie XI wieku, a w trzeciej ćwierci XII wieku przebudowano jego wnętrze. Usytuowano go na terenie grodu w pobliżu zabudowy książęcej oraz obok kościoła, powstałego na miejscu męczeństwa św. Wacława, późniejszego patrona Królestwa Czeskiego, zabitego przez brata Bolesława I w 929 lub 935 roku. Nie wiadomo jednak jaką funkcję kościół św. Klemensa pierwotnie pełnił, choć musiała być znaczna z racji bogatego wystroju i usytuowania.
W pierwszej połowie XV wieku kościół został spalony przez wojska husyckie. Gruntowną renowację przeprowadzono dopiero w 1601 roku z inicjatywy proboszcza Václava Albína z Helfenburku i dziekana kapituły Jerzego Steinwassera. Podczas wojny trzydziestoletniej kościół został spustoszony przez Szwedów, uszkodzeniom uległo wówczas zwłaszcza sklepienie, które w 1857 roku ponownie założono. W 1899 roku odkryto średniowieczne malowidła ścienne, a ostatnie większe zmiany wprowadzono w trakcie renowacji z lat 1960-1962.
Architektura
Kościół wzniesiono ze starannie obrobionych bloków piaskowca, jako niewielką, bezwieżową budowlę, składającą się z jednej nawy o wewnętrznych wymiarach 7,4 x 4,5 metra i półokrągłej apsydy po stronie wschodniej. Kościół posadowiony został na niezwykle grubych i głębokich, przeszło 2,5 metrowych fundamentach. Wnętrze oświetlały po dwa małe, obustronnie rozglifione, romańskie okna w dłuższych bokach nawy i dwa okna w apsydzie, pierwotnie wypełnione witrażami.
Wewnątrz w zachodniej części kościoła mieściła się drewniana empora do której wiodły drewniane schody, biegnące wzdłuż północnej ściany nawy. Drugie, górne wejście na emporę prowadziło z zewnątrz i znajdowało się w zachodnim murze nawy. Miało formę prostego portaliku o półokrągłym zwieńczeniu, prawdopodobnie prowadzącego poprzez nadwieszany ganek do pobliskiego dworu książęcego. Prosty portal znajdował się również nietypowo w zachodniej części północnej ściany nawy, zapewne ze względu na położenie pobliskiego kościoła św. Wacława.
W XII wieku wnętrze nawy zostało sklepione. Jej ściany oraz apsydę pierwotnie pokrywały romańskie ścienne malowidła figuralne. Podzielone były na trzy pasy ukazujące cykl scen z apostołami, św. Klemensem, Matką Boską, oraz na najniższym poziomie malowaną kurtynę, utworzoną w apsydzie i przechodzącą przez całe wnętrze kościoła.
Stan obecny
Kościół św. Klemensa należy do najcenniejszych zabytków romańskich na terenie Czech. Zawdzięcza to zachowanej w całości bryle, pierwotnemu układowi przestrzennemu, oraz częściowo przetrwałym malowidłom ściennym we wnętrzu. Po 2002 roku zabytek został gruntownie odnowiony, przebadany i ponownie udostępniony dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Boháčová I., Die Kirchen auf dem Burgwall von Stará Boleslav [w:] Frühmittelalterliche Kirchen als archäologische und historische QuelleInternationale Tagungen in Mikulčice VIII, Brno 2010.
Tomaszewski A., Romańskie kościoły z emporami zachodnimi na obszarze Polski, Czech i Węgier, Wrocław 1974.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.