Historia
Pierwsze wzmianki o stanětickich dobrach odnotowane zostały w 1239 roku, kiedy połowę z nich odkupiła od klasztoru w Kladrubach rodzina Drslaviców. W drugiej połowie XIII wieku zbudowali oni w pobliżu Stanětic zamek Rýzmberk, skąd zarządzali majątkiem. Należeli do jednej z najmajętniejszych rodzin w zachodnich Czechach, dlatego być może jeden z członków rodu wspomagał budową kościoła św. Kunegundy w Staněticach. Kościół ten wzniesiony został w latach 50-tych XIV wieku, a po raz pierwszy odnotowano go w źródłach pisanych w 1358 roku, jako świątynię parafialną. Funkcję tą utracił w XVII wieku, kiedy to już jako świątynia filialna był remontowany w stylistyce nowożytnej. Przekształcenia barokowe miały miejsce w drugiej połowie XVIII wieku, zaś w pierwszej połowie XIX wieku wstawiona została do niego empora i prowadzone były dalsze prace renowacyjne. W 1929 roku wyremontowano wieżę, natomiast ostatnie duże remonty całości budowli prowadzono w 1998 i 2004 roku.
Architektura
Średniowieczny kościół składał się z pojedynczej prostokątnej w planie nawy o wewnętrznych wymiarach 13,6 x 8,8 metra, nieco węższego od niej prezbiterium o trójbocznym zamknięciu po stronie wschodniej oraz niedużej zakrystii po stronie północnej. Na późniejszym etapie, ale jeszcze w XIV wieku, w kąt między zakrystią a nawą wstawiono czworoboczną wieżę.
Elewacje kościoła przedzielono dużymi, gotyckimi, ostrołucznie zamkniętymi oknami, w prezbiterium i południowej ścianie nawy wypełnionymi dwudzielnymi maswerkami. Tylko jedno mniejsze okno w zachodniej części południowej ściany nawy pozbawione było maswerków, zaś ściany zachodnia i północna albo pierwotnie pozbawione były otworów okiennych albo znajdowały się tam bardzo małe okna. Maswerki miały formy różnorodnych trój, czwór i pięcioliści o zaostrzonych i półkolistych płatkach. Wszystkim oknom nadano obustronne rozglifienie. Wejście do nawy prowadziło od południa poprzez ostrołuczny, osadzony na cokole portal, z bogatym profilowaniem archiwolty i gładkim tympanonem wspartym na dwóch ćwierćkolistych gzymsach. Kolejny, mniej ozdobny portal prowadził przez zachodnią ścianę wieży.
Co ciekawe prezbiterium kościoła pomimo zasklepienia nie zostało wzmocnione przyporami. Wnętrze prezbiterium podzielono na prostokątne, szerokie przęsło zachodnie, przykryte sklepieniem krzyżowo – żebrowym oraz wschodnie zamknięcie zwieńczone sklepieniem sześciodzielnym. Żebra sklepienne opuszczono na konsole o formie ludzkich głów, przy czym konsole na granicy przęseł otrzymały bardziej złożoną dekorację. Zworniki ozdobiono wieńcem z liści oraz siedmiopłatkową rozetą – kwiatem. Nawę od prezbiterium oddzielono ostrołuczną arkadą tęczy o sfazowanych krawędziach. Nawa przykryta została drewnianym stropem.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego pierwotny układ, ale nie całą średniowieczną bryłę, gdyż nie przetrwały gotyckie szczyty nad korpusem nawowym. Zmianie uległa więc także i konstrukcja dachu, który pierwotnie musiał być dwuspadowy. Od zachodu gotycką budowlę nieco przysłoniła nowożytna, bezstylowa kruchta, w narożniku północno – zachodnim dostawiono aneks ze schodami, zaś wieżę zwieńczono barokowym hełmem. Od południa przebite zostało nowe okno zachodnie naśladujące okna średniowieczne, podobne okna utworzono w ścianie północnej i zachodniej korpusu, natomiast oryginalne małe okno zachodnie zostało zamurowane. Zamurowany został także średniowieczny portal wejściowy. W prezbiterium zachowało się oryginalne sklepienie wraz z cennymi rzeźbionymi konsolami, a co więcej pierwotna więźba dachowa.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Horníčková K., Janálová Ž., Koubová T., Moserová K., Nevařilová Z., Kostely menších sídel v jižních a jihozápadních Čechách, České Budějovice 2024.
Hostaš K., Vaněk F., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 17. Politický okres domažlický, Praha 1902.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.