Historia
Kościół św. Wita został ufundowany wraz z pobliskim szpitalem około 1375 roku, przez Oldřicha z możnego rodu Rožmberków. Podczas wojen husyckich kompleks nie został zniszczony, ale wykorzystywano go jako magazyn siana. Renowację budowla zawdzięczała Dorocie z Hobzí, małżonce hejtmana Markvarta Kraselovskiego z Kraselova, która pod koniec XV wieku pozostawiła w testamencie majątek z przeznaczeniem na szpital i kościół. Ponowna renowacja miała miejsce dzięki fundacji Řehořa Smrčkiego z Sabinova w 1612 roku. Wkrótce potem rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, która przyniosła zagładę wielu miejscowym budowlom. Kościół św. Wita co prawda nie odniósł wówczas zniszczeń, lecz szpital został opuszczony i stopniowo podupadł, aż do całkowitej ruiny. W 1719 roku kościół spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach, przez co przepadła większość jego wyposażenia, a wnętrza uległy zniszczeniu. W 1785 roku cesarz Józef II nakazał sprzedać świątynię, która na licytacji została kupiona przez miasto Soběslav. W kolejnych latach prywatni właściciele zmieniali się dość często, aż w okresie 1936-1938 przeprowadzono gruntowną renowację.
Architektura
Kościół powstał jako budowla orientowana na linii wschód – zachód. Utworzono go z trójprzęsłowego, dwunawowego korpusu na planie prostokąta oraz węższego prezbiterium o trójbocznym zamknięciu na wschodzie, do którego na północy przystawiono prostokątną, dwuprzęsłową zakrystię. Z trzech stron świątynię wzmocniono przyporami, jedynie od północy było to niepotrzebne, tam bowiem kościół sąsiadował z zabudowaniami szpitala. Korpus nawowy i prezbiterium przykryto osobnymi dachami dwuspadowymi, a we wschodniej części korpusu, nad szczytem, wzniesiono ośmioboczną wieżyczkę pod sygnaturkę.
Wnętrze od zachodu, południa i wschodu rozświetlono dużymi, ostrołukowymi oknami ozdobionymi maswerkami. W prezbiterium zastosowano sklepienie krzyżowo – żebrowe nad dwoma przęsłami prostokątnymi oraz sześciodzielne nad wschodnim zamknięciem, osadzone na wysoko umieszczonych konsolach o kształtach ludzkich głów. W południowej ścianie chóru umieszczono sedilia z kamiennymi, profilowanymi ościeżami, a w północnej ścianie siodłowy (dwuramienny) prostokątny portal połączył prezbiterium z zakrystią. Na nawę prezbiterium otwarto wysoką, ostrołuczną arkadą o profilowanym, pięciobocznym ościeżu.
Krzyżowo – żebrowe sklepienie korpusu nawowego opuszczono na dwie usytuowane pośrodku, smukłe kolumny oraz konsole o figuralnych wyobrażeniach (maszkarony). Problem wschodnich przęseł w układzie dwunawowym rozwiązano w często spotykany sposób, zakładając tam sklepienia trójpodporowe, z których środkowe objęło dwoma żebrami arkadę tęczy. Zworniki sklepienne uformowano w róże, symbol herbowy rodu Rožmberków. Sklepienie krzyżowo – żebrowe otrzymała także zakrystia.
Stan obecny
Dobrze zachowany kościół św. Wita jest dziś jednym z najlepszych przykładów budowli wzniesionej przez południowoczeską, rožmberką strzechę budowlaną. Pomimo pożarów zachował gotycką formę, wraz z wieloboczną wieżyczką nad nawą, maswerkowymi oknami, portalem do zakrystii, arkadą tęczy, sediliami, czy też sklepieniami w korpusie, prezbiterium i zakrystii. Nowożytne przekształcenia dotknęły jedynie w znaczniejszym stopniu portal południowy i wymienioną więźbę dachową oraz doprowadziły do wstawiona empory zachodniej w korpusie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mencl V., Česká architektura doby lucemburské, Praha 1948.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.
Strona internetowa wikipedia.org, Kostel svatého Víta (Soběslav).