Historia
Pierwszy murowany kościół wybudowano w Soběslavie około 1280 roku. Z biegiem czasu ta mała świątynia przestała wystarczać rosnącemu miastu, dlatego w drugiej połowie XIV wieku ród Rožmberków wraz z mieszczanami zaczęli zbierać fundusze na wielką rozbudowę kościoła. Prace rozpoczęto w latach 60-tych i trwały one do lat 80-tych XIV wieku, choć korpus nawowy nie był jeszcze wówczas podsklepiony.
W okresie wojen husyckich miasta Soběslav i Tábor opowiedziały się po przeciwnych stronach konfliktu. Spowodowało to w 1421 roku atak wojsk Jana Žižki na Soběslav. Kościół został wówczas splądrowany i spalony, podobno husyci zgromadzili także i spalili na rynku księży katolickich. Kolejny pożar kościoła miał miejsce w 1485 roku. W ramach odbudowy w latach 1485–1487 Beneš z Trhovych Svin i Burian z Táboru wznieśli nową wieżę z kaplicą św. Jana Chrzciciela (stara musiała zostać rozebrana w 1444 roku), rozpoczęto także w latach 90-tych remonty korpusu i prezbiterium, które zaowocowały założeniem nowych, późnogotyckich sklepień. Dodatkowo w 1516 roku mistrz Wendel Roskopf wstawił do świątyni emporę.
Nowożytne przekształcenia budowli miały miejsce w latach 1597 – 1665. W 1598 roku udekorowano polichromiami prezbiterium, w 1727 roku dostawiono barokową kaplicę św. Jana Nepomucena, a w 1750 zmieniono zwieńczenie wieży. Późniejsze renowacje nie zmieniły już w znaczący sposób wyglądu kościoła. Ostatni znaczący remont miał miejsce w latach 1931–1932.
Architektura
Kościół z drugiej połowy XIV wieku został wzniesiony jako dwunawowa budowla na planie prostokąta z węższym, także prostokątnym w planie prezbiterium po stronie wschodniej, mocno wydłużonym jak na świątynię farną. Po jego północnej stronie znalazła się trójboczna, piętrowa zakrystia, będąca pozostałością starszej, XIII-wiecznej świątyni. Do korpusu po stronie północnej przystawiono masywną, czworoboczną wieżę.
Zarówno korpus jak i prezbiterium zostały posadowione na cokole oraz wzmocnione zewnętrznymi, uskokowymi przyporami, pozwalającymi na przeprucie wysokich ścian długimi, ostrołukowymi oknami oraz założenie sklepień. Okna wypełniono dwu i trójdzielnymi maswerkami, w większości utworzonymi z motywów trójliści i czwórliści. Oprócz ścian południowych i wschodniej przebito także dwa okna od zachodu, dlatego główne wejścia do kościoła umieszczone zostały naprzeciwko siebie w bocznych ścianach obu naw. Zewnętrzne elewacje prezbiterium ujęto gzymsem podokiennym.
Wnętrze korpusu nawowego pod koniec XV wieku przykryto ciekawym sklepieniem sieciowym o gwiaździstych wzorach, podtrzymywanym przez dwa smukłe ośmioboczne filary z okrągłymi i ośmiokątnymi cokołami. Wnętrze prezbiterium, oddzielonego ostrołuczną arkadą tęczy o skromnym profilowaniu wklęską, zwieńczono sklepieniem sieciowym. Jego żebra opuszczono na obłe służki ze zdobionymi liśćmi głowicami, zakończone na gzymsie podokiennym. We wschodniej części prezbiterium osadzono dodatkowo jedną konsolę o figuralnej formie. W zakrystii umieszczono przęsło prostokątne ze sklepieniem krzyżowo – żebrowym oraz przęsło wschodnie ze sklepieniem sześciodzielnym. Żebra osadzono na piramidalnych wspornikach, oraz spięto w zwornikach z symbolami florystycznymi (między innymi pięciopłatkowa róża, symbol herbowy rodu Rožmberków). Zachodnią stronę korpusu nawowego od 1516 roku zajmowała późnogotycka empora autorstwa znanego architekta Wendela Roskopfa.
Wieża z końca XV wieku otrzymała siedem kondygnacji o wysokości około 44 metrów (do poziomu dookolnej galerii), z elewacjami przedzielonymi czterema gzymsami. W jej przyziemiu znalazła się zwieńczona sklepieniem krzyżowym kaplica św. Jana Chrzciciela, natomiast na szóstym piętrze zawieszono dzwony, których dźwięk wydobywał się przez cztery wielkie ostrołukowe okna, po jednym z każdej strony świata. Powyżej znajdował się jeszcze ganek i pomieszczenie mieszkalne strażnika miejskiego (przedsionek, kuchnia, główna izba).
Stan obecny
Kościół św. Piotra i Pawła zachował do czasów współczesnych średniowieczne mury obwodowe wszystkich czterech głównych elementów: korpusu, prezbiterium, zakrystii i wieży, ale niestety gotycką formę zacierają dziś od strony zewnętrznej przekształcone szczyty, zwłaszcza zachodni korpusu i wschodni prezbiterium, a także nowożytna najwyższa kondygnacja i hełm wieży. Wnętrze kościoła szczyci się późnogotyckimi, bogatymi sklepieniami, w prezbiterium założonymi na starszych służkach z drugiej połowy XIV wieku. Podsklepiona jest również przestrzeń podwieżowa i parter zakrystii, jedynie na jej piętrze sklepienie nie przetrwało.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fišera Z., Městské věže: v Čechách, na Moravě a ve Slezsku, Praha 2011.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.