Historia
Impulsem do budowy zamku Skála był w 1310 roku podział majątku Děpolta z Ryžemberka, właściciela między innymi zamku Ryžemberk. Jego najstarszy syn Vilém otrzymał wówczas okoliczne ziemie i już w 1318 roku pisał się ze Skály. Przed 1342 nabył Švihov i został protoplastą ważnej rodziny Švihovskich z Rýzmberka. Miał trzech synów: Břenka, Půte i Viléma. Wszyscy oni stali się przeciwnikami króla Wacława IV w jego sporze z bratem Zygmuntem. Z tego powodu w 1399 roku Skála była oblegana przez armię królewską. Walki te przeszły do historii z powodu pierwszego na ziemiach czeskich odnotowanego użycia broni ogniowej: bombardy lub puszki. Jako iż w tym samym roku zmarł Půta, być może miało to miejsce w trakcie oblężenia Skály. Po raz drugi armia królewska pociągnęła na zamek w 1402 roku. Wówczas dzierżył go Břeněk i ponownie obwarowania okazały się skuteczne. Po raz trzeci zamek, którego bronił burgrabia Přibík z Tukleb, otoczyły wojska najwyższego podkomorzego Hájka z Hodětína w 1413 roku. Czy Skála pomimo prawie półrocznego oblężenia została wówczas zdobyta, nie wiadomo. Ciekawostką jest, iż także te walki przeszły do historii czeskiej wojskowości z powodu wydanej w ich trakcie pierwszej w historii królestwa odezwy do żołnierzy.
W trakcie wojen husyckich majątek rodowy dzierżyli Jan i Vilém (kolejny tego imienia). Jan mieszkał na zamku Rabí a Vilém w Švihovie. Obaj byli katolikami i podczas rewolucji wspierali króla Zygmunta Luksemburczyka. W 1425 roku Husyci zdobyli Švihov, przez co Vilém musiał przenieść się do Skály, którą posiadał do 1427 roku. Po klęsce radykalnego skrzydła husytów pod Lipanami w 1434 roku, bracia odzyskali swe dobra. Skála formalnie należała do Jana, ale osiadł w niej wówczas rycerz raubritter o nieznanym imieniu. Był on na tyle uciążliwy, iż w 1441 roku zamek został oblężony przez armię kierowaną przez hejtmana regionu pilzneńskiego, Hynka Krušinę ze Švamberka oraz hejtmana miast praskich, Hanuša z Kolovrat. Po zdobyciu zamek został spalony, a ruiny zwrócone prawowitemu właścicielowi. Po jakimś czasie Skála została odbudowana i funkcjonowała w rękach rodu założycieli jeszcze do pierwszej połowy XVI wieku. Jako już opuszczony zamek został wspomniany w 1568 roku.
Architektura
Na kształt zamku zdecydowany wpływ miał podłużny, a jednocześnie wąski i skalisty grzbiet, skierowany szerszym czołem na południowy-zachód. Grzbiet dzielił się na wiele skalnych bloków o różnej wysokości, poprzedzielanych dodatkowo szczelinami, co również przyczyniło się do niezwykłej struktury zamku. Główny podział biegł mniej więcej pośrodku grzbietu wydzielając dwie części: wyższą na południowym – zachodzie i niższą na północnym – wschodzie. Zbudowano na nich dwa niezależne założenia: położony wyżej zamek górny i niżej usytuowany zamek dolny. Oba były połączone tylko rozległym podzamczem o kształcie prawie regularnego prostokąta. Jego obwarowania stanowiła zabagniona fosa oraz ziemny wał z palisadą lub częstokołem na koronie.
Pierwszą linią fortyfikacji zamku górnego był półkolisty przekop w jego południowo – zachodniej części. Droga wjazdowa musiała najpierw przejść przez przerzucony ponad nim most zwodzony, zanim dotarła do czworobocznej, otwartej od wewnątrz wieży bramnej, usytuowanej w narożu zachodnim, w ciągu zewnętrznego muru obronnego, odgradzającego półkolem całą północno – zachodnią część skały od podzamcza. Z tego wąskiego międzymurza przechodziło się na teren dziedzińca właściwego zamku górnego, otoczonego od południowego wschodu (naprzeciwko wjazdu) przez czworoboczne załamanie muru na kształt wieży oraz przez czworoboczną wieżę z zaokrąglonym jednym narożnikiem po stronie południowej. Ta ostatnia pierwotnie była połączona z bramą drewnianym gankiem obronnym w koronie muru oraz z drugiej strony poprzez most z mieszkalną częścią zamku na północy. Usytuowane w najwyższej części grzbietu budynki rezydencjonalne miały nieregularną formę z potrzeby dostosowania do skalnych bloków. Na północnym – wschodzie były dodatkowo zabezpieczone parchamem i wydłużonym półkolistym bastionem.
Zamek dolny oddzielony był od górnego jedynie wąskim zwężeniem grzbietu pomiędzy skałami. Dostęp do niego możliwy był od zachodu z terenu podzamcza. Jego układ był znacznie bardziej konwencjonalny. Tuż nad bramą, utworzoną przez wąską szczelinę między skałami, stała kwadratowa w planie wieża o boku długości około 6 metrów. Prawdopodobnie trzymająca w niej wartę straż obsługiwała bramę pomiędzy skałą a wschodnim murem obronnym (widoczny jest rowek do opuszczania kraty). Tuż za wieżą znajdował się budynek mieszkalny, przystawiony do kurtyny muru i sąsiadujący z północnym dziedzińcem. Jego północno – wschodni narożnik prawdopodobnie zajmowała zabudowa gospodarcza.
Stan obecny
Zamek zachował się do dnia dzisiejszego w formię trwałej, obecnie mocno zaniedbanej i wymagającej prac ratunkowych ruiny. Widoczne są elementy zarówno zamku górnego, jak i dolnego, obydwa nie przystosowane do ruchu turystycznego, lecz przez to bardziej urokliwe i malownicze. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.