Historia
Šelmberk został zbudowany na początku XIV wieku przez możny ród Buziców. Po raz pierwszy pojawił się w źródłach pisanych w 1318 roku, jako własność Přibyslava z Křimína i Šelmberku, a na początku XV wieku przeszedł w ręce Aleša z Rýzmburka. Nie można wykluczyć, iż na początku wojen husyckich zamek został uszkodzony. Kolejni XV-wieczni właściciele często się zmieniali i nie inwestowali w znaczący sposób w warownię. Dopiero w pierwszej połowie XVI wieku, być może za Václava Předbora z Radešína lub jego następcy od 1518 roku – Albrechta Cipla z Kravska, dokonano późnogotyckiej rozbudowy. Pod koniec XVI stulecia zamek zatracił funkcję rezydencjonalną i już około 1602 jego górna część mieszkalna była ruiną. Definitywne opuszczenie zamku nastąpiło w dalszych latach XVII wieku. Pod koniec XVIII i na początku XIX wieku Leopold Kuenburg przeprowadził neogotycką renowację głównej wieży.
Architektura
Zamek wzniesiono nad doliną rzeki Blaníce, przepływającą po jego zachodniej i częściowo północnej stronie. Usytuowano go na wąskim skalnym grzbiecie, z dłuższymi bokami na linii północ – południe. W najwyższym punkcie wzniesienia postawiono cylindryczną wieżę główną (bergfried) o średnicy 10 metrów i grubości murów wynoszącej 3,4 metra. Kontrolowała ona położony poniżej na południowym – wschodzie wjazd do zamku, który dodatkowo zabezpieczono przekopaniem głębokiej suchej fosy. Prowadził przez nią zwodzony most, po pokonaniu którego osiągało się trójkątny w planie dziedziniec. W jego wschodnim narożniku wykopano studnię zamkową.
Tuż za cylindryczną wieżą na wąskim grzbiecie znajdował się najstarszy budynek mieszkalny. Połączono go drewnianą, zwodzoną kładką z ostrołukowym portalem w wieży. Wejście prowadziło na jej pierwsze piętro, ale zostało przebite wysoko nad podłogą, tuż pod belkowanym stropem. Przejście przez masywny mur obwodowy było po obu stronach zamknięte kamiennymi portalami zabezpieczanymi ciężkimi zasuwami. Z korytarza przejść można było w bok, bezpośrednio do klatki schodowej ukrytej w grubości muru, która łączyła portal wejściowy z pozostałymi trzema kondygnacjami wieży. Każda z nich miała płaskie, drewniane stropy. Czwarte, najwyższe piętro z wieloma większymi oknami i drewnianym wykuszem osadzonym na trzech kamiennych konsolach zostało zbudowane dopiero w XVI wieku, dzięki czemu wieża osiągnęła wysokość 26 metrów. Mieszkalny budynek pałacu za wieżą posiadał sklepione kolebkowo piwnice (dostępne także z dolnego dziedzińca) i masywne mury obwodowe o grubości u dołu 3,5 metra. Jego układ był dość rozwinięty, dopasowany do kształtu skały i posiadający formę litery L.
W pierwszej połowie XVI wieku oryginalna brama i prawdopodobnie cały mur po prawej stronie wieży został zastąpiony nowym budynkiem mieszkalnym, usytuowanym poprzecznie do dziedzińca dolnej części zamku. Stanął on na miejscu dawnego przekopu, a w jego środkowej części utworzono przejazd bramny. Dodatkowo wschodni mur obronny został wzmocniony dwoma masywnymi, choć niewielkimi wieżyczkami, przypominającymi nieco przypory, a w północnym narożniku stary pałac otrzymał nową dobudówkę z klatką schodową i wejściem do piwnic.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego w najlepszym stanie zachowała się wieża główna. Jej pierwotny kształt zmieniony został w XVI wieku (duże okna na górnej kondygnacji, wykusze) i w trakcie XIX-wiecznej renowacji (ozdobny krenelaż). pozostała zabudowa znajduje się w stanie daleko posuniętej ruiny. Pozostałości późnogotycko – renesansowego skrzydła i murów obwodowych na wschodzie są dość znaczące, lecz ze starego pałacu zachowały się tylko fundamenty z piwnicami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Dodatky 2, Praha 2005.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Čechy, t. V, red. Z.Fiala, Praha 1986.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.