Historia
Zamek prawdopodobnie został zbudowany pod koniec XIII lub na początku XIV wieku. Pierwsza wzmianka o nim pojawiła się w źródłach pisanych w 1319 roku, kiedy to jako właściciela wymieniono Sezemę z Červenéj Hory. Jego potomkowie dzierżyli zamek aż do początku XV wieku. Pośród nich był Albert z Rýzmburka oraz jego krewny Licka z Rýzmburka. Oboje padli wraz ze swym ślepym królem Janem Luksemburskim w bitwie pod Crécy w 1346 roku.
Na początku wojen husyckich król Zygmunt nadał Rýzmburk Oldřichowi z Černčič, ale po bitwie pod Lipanami, w trakcie której rozgromiono skrajne skrzydło husytów, Rýzmburk znów wrócił w ręce rodu założycieli i był w posiadaniu Beneša z Rýzmburka. Po śmierci jego i małżonki Anny zamek przepadł na własność Korony. W 1463 roku król Jerzy z Podiebradów przekazał Rýzmburk Janowi Zajicowi z Házmburka, który sprzedał go w 1487 roku Jindřichowi z Minsterberka. Od 1502 roku przeszedł na Piotra z Dubé i Adršpachu, po którego śmierci odziedziczyła go jego siostra, małżonka jednego z największych ówczesnych magnatów, Viléma z Pernštejna.
W 1544 roku zamek kupił Bernard Žehušicki z Nestajova, który odrestaurował starą budowlę i uczynił centrum swych dóbr. Bernard Žehušicki zajmował ważne stanowiska na dworze Ferdynanda I. W 1545 roku został mianowany burgrabią regionu hradeckiego, a rok później pełnił funkcję posła królewskiego na zjazd we Wrocławiu, gdzie rozwiązano spór między książętami śląskimi a władcą czeskim. Kiedy zmarł w 1563 roku cały jego majątek odziedziczył wuj Jan Žehušicki z Nestajova. Przy umowie sprzedaży Rýzmburka Vilémowi z Talmberku w 1595 roku oraz Zikmundowi Smirickiemu ze Smiřic w 1600 roku zamek opisywany był jeszcze jako dobrze utrzymany, jednak kolejni właściciele przestali w nim zamieszkiwać i nie inwestowali w naprawy. Dodatkowo w trakcie wojny trzydziestoletniej został splądrowany przez armię cesarską i spalony przez Szwedów w 1641 roku. Doprowadziło to zabudowę do całkowitej ruiny i wykorzystywania jej jako źródła darmowego materiału budowlanego.
Architektura
Zamek Rýzmburk stał na skalistym cyplu wzniesienia nad lewym brzegiem rzeki Úpy w Dolinie Babiččině. Od bardziej dostępnej południowo – wschodniej strony całe założenie zostało odcięte półkolistymi w planie dwoma przekopami, pomiędzy którymi usypano ziemny wał. Relikty murowanej budowli po stronie północno – wschodniej mogą być identyfikowane jako pozostałości wieży kontrolującej zewnętrzne obwarowania. Dodatkowym zabezpieczeniem było zamknięcie na obu bokach wejść do drugiego przekopu. Na północnym wschodzie czynił to poprzeczny nasyp, a na zachodzie prostokątna w planie, trójkondygnacyjna budowla. Na najniższym poziomie posiadała ona trzy sklepione kolebkowo pomieszczenia, a na wyższych pojedyncze komory. Być może był to budynek wspominanego w źródłach pisanych browaru.
Rdzeń zamku być może miał kształt zbliżony do owalu, prawdopodobnie chronionego głównym obwodem murów oraz być może od czoła (południa) dodatkowym zewnętrznym murem parchamu. Północna część zamku górnego była zabudowana, może za wyjątkiem narożników. Zachowały się tam relikty kolebkowo sklepionych piwnic, a przed zewnętrznym murem po stronie północnej dwie przypory. Zamek prawdopodobnie w swej początkowej fazie istnienia był budowlą bezwieżową.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się niewielkie relikty murów i zabudowań na północy i zachodzie oraz ich zniszczone piwnice. W najlepszym stanie widoczne są mury budynku południowo – zachodniego identyfikowanego z browarem. Czytelne są również pozostałości obwarowań ziemnych. Na części dawnego zamku wzniesiono współczesną altankę. Wstęp na teren zalesionych ruin jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Východní Čechy, t. VI, red. Z.Fiala, Praha 1989.