Historia
Zamek prawdopodobnie został zbudowany pod koniec XIII wieku, choć już w 1233 roku z Roztok pisał się niejaki Petr. W XIII i XIV stuleciu część wsi należała także do klasztoru w Břevnovie, który miał w Roztokach swój dwór. Druga część wsi w latach 1369–1374 należała do praskiego mieszczanina Šimona Bohuslava z rodu Olbramoviców. Kolejnymi właścicielami zamku byli także prascy mieszczanie: Eberhard z Remeše, a od roku 1381 jego brat Reinhard z Remeše. Wykupił on klasztorną część wsi i znacznie przebudował zamek, który należał do niego aż do początku wojen husyckich.
W 1421 roku zamek przejęli prażanie i trzy lata później sprzedali staromiejskiemu pisarzowi Janowi z Pořešína. Ten wkrótce zmarł, a wdowa po nim sprzedała zamek Lidéřovi z Radkovic, mieszczaninowi z Nowego Miasta praskiego. Prawdopodobnie z powodu waśni między dwoma ośrodkami praskimi, w 1429 roku zamek był oblegany przez wojska Starego Miasta. Budowla przetrwała jednak niespokojny okres XV wieku, wielokrotnie zmieniając później właścicieli. Mmiędzy innymi w drugiej połowie byli nimi panowie z Donína, za których dokonano późnogotyckiej rozbudowy zamku.
W 1565 roku Roztoky zakupił rycerz David Boryna z Lhoty, za którego miejscowe dobra zostały spustoszone przez bandy włóczęgów i łupieżców, z którymi współdziałali też miejscowi poddani. Na przełomie XVI i XVII stulecia, z inicjatywy Boryňów z Lhoty, zamek został wyremontowany i przebudowany zgodnie z nowożytnymi wymaganiami na wygodniejszą rezydencję. W wyniku tej renowacji otrzymał formę renesansową.
Podczas walk z okresu wojny trzydziestoletniej zamek spaliła saska armia, a Borynowie zostali ukarani częściową konfiskatą majątku. Obniżony na skutek zniszczeń zamek został w 1623 roku sprzedany wraz z całymi Roztokami Karlovi z Lichtenštejna, którego potomkowie dzierżyli go aż do 1803 roku. W XVIII wieku przeprowadzono kolejne, tym razem barokowe przebudowy, między innymi wznosząc arkadowe krużganki wokół całego dziedzińca. W pierwszej połowie XX wieku stan budowli uległ tak poważnemu pogorszeniu, że po 1948 roku rozważano nawet jego rozbiórkę. Budynek uratowano dzięki utworzeniu w nim Regionalnego Muzeum Historii Narodowej.
Architektura
Zamek wzniesiono o ujścia potoku Únětice do Wełtawy. W swej najstarszej formie z przełomu XIII i XIV wieku miał owalny w planie kształt wyznaczony przez obrys obwodu murów obronnych i otaczającą je nawodnioną fosę. Mniej więcej pośrodku dziedzińca usytuowano czworoboczną, wolnostojącą wieżę mieszkalną o długości boków około 10 metrów. Jej północny narożnik skierowany był w stronę bramy.
W drugiej połowie XIV wieku przy starym obwodzie murów wzniesiono nowe budynki. Po stronie północno – wschodniej do muru przystawiony został nieduży budynek mieszkalny, zakrzywiony w planie, dwupiętrowy, z wykuszem kaplicy po stronie wschodniej, wysuniętym w kierunku przekopu i osadzonym na masywnym filarze. Wykusz podtrzymywało pięć kamiennych, zdobionych od czoła wsporników. Nad nimi i nad gzymsem uformowano go z dokładnie obrobionych kwadr wzmocnionych dwoma narożnymi i jedną środkową lizeną. Oświetlenie wykusza zapewniały cztery duże ostrołukowe okna, a wnętrze zwieńczono sklepieniem krzyżowym z żebrami spiętymi zwornikiem na którym namalowano herb panów z Remeše. Dodatkowo wewnątrz między okna wstawiono ostrołukową niszę w prostokątnym obramieniu, a ściany pokryto polichromiami. Wykusz otwierał się do nieregularnego pomieszczenia profilowaną, ostrołukową arkadą.
Budynek z kaplicą po obu bokach flankowały budowle o wieżowym charakterze, przy czym zachodnia, mniejsza służyła jako budynek bramny, zaopatrzony w zwodzony most przerzucany nad fosą. Górne kondygnacje budynków i wież najprawdopodobniej były konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. W okresie kiedy wzniesiono powyższe zabudowania, środkowa wieża główna jeszcze funkcjonowała.
Prawdopodobnie pod koniec XIV wieku lub na początku XV stulecia wieża została zburzona, a przy obwodzie murów wzniesiono kolejne, nowe budynki. Zostały one dostawione do wewnętrznego lica murów i wówczas jeszcze nie przewyższały ich korony. W drugiej połowie XV wieku zarówno pałac północno – wschodni jak i zabudowę wywnętrz dziedzińca podwyższono o jedno piętro.
Stan obecny
Dawny zamek ma dziś formę jednopiętrowego, nowożytnego pałacu bez widocznych z zewnątrz elementów pierwotnych, poza gotyckim wykuszem dawnej kaplicy i nielicznymi późnogotyckimi otworami okiennymi i portalami od strony dziedzińca. Także pod współczesnymi elewacjami ukrywają się mury obwodowe dawnych obwarowań i budynków z XIV wieku. Obecnie mieści się w nich środkowoczeskie muzeum Roztoky u Prahy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Anderle J., Brych V., Chotěbor P., Durdík T., Fišera Z., Procházka Z., Rykl M., Slavík J., Svoboda L., Úlovec J., Encyklopedie českých tvrzí, t. 2, Praha 2000.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Praha a okolí, t. VII, red. Z.Fiala, Praha 1988.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.