Historia
Kościół w Řeporyjach zbudowany został około drugiej połowy XII wieku (podobnie jak zbliżony formą kościół w Reznovicach, czy też przebudowany wówczas kościół św. Jana Chrzciciela na Zábradlí w Pradze). W okresie nowożytnym musiał znacznie podupaść, gdyż w 1772 roku poddany został gruntownej barokowej przebudowie, w związku z którą wyburzono trzy apsydy i większą część romańskiej nawy. Ostatnie większe prace naprawcze zabytku prowadzono w latach 1900-1901, kiedy to między innymi usunięte zostały z wieży nowożytne tynki i barokowy hełm.
Architektura
Kościół wzniesiony został z dokładnie opracowanych, układanych w regularne warstwy ciosów piaskowca, przy czym narożniki budowli nie zostały wzmocnione większymi kwadrami. W średniowieczu posiadał rzadko spotykaną formę z kwadratową nawą o bokach wewnętrznej długości 7,1 metra, z której czterech ścian wysunięte były płytkie półkoliste apsydy o promieniach 2,1 metra. Dodatkowo przy apsydzie zachodniej na osi wzniesiono (przypuszczalnie wtórnie) czworoboczną wieżę o zewnętrznych wymiarach 3,8 x 3,6 metra. Nawa być może w górnych partiach przechodziła z rzutu czworobocznego w ośmiobok, podobnie jak w kościele w Reznovicach.
Wejście do wnętrza wiodło przez nietypowo usytuowany portal, umieszczony w północno – zachodniej części apsydy przywieżowej. Uzyskał on półkoliste zamknięcie z tympanonem zdobionym krzyżem. Ponadto komunikację zapewniały dwa małe, półkoliste portale w północnej i południowej ścianie w przyziemiu wieży. Kolejny portal łączył piętro wieży z emporą w apsydzie zachodniej. Oświetlenie kościoła zapewniały wąskie, obustronnie rozglifione okna, a także wyjątkowo wysokie szczelinowe otwory w elewacjach wieży, być może pełniące także rolę strzelnic. Jedynie na jej najwyższej kondygnacji, ze względu na umieszczone tam dzwony, z każdej strony świata utworzono czterodzielne przeźrocza. Każde z nich przedzielono pośrodku nieprofilowanym blokiem piaskowca, po bokach którego podział na dwa kolejne prześwity zapewniły filarki z kostkowymi głowicami.
Wewnątrz kościoła apsydy przykryte były konchami. Centralna przestrzeń nawy zwieńczona mogła być sklepieniem krzyżowym lub podsklepiona mogła być jedynie empora, gdyż blisko narożników nawy umieszczono prostokątne, znacznie wysunięte w stronę środka nawy fundamenty, na których zapewne znajdowały się podpory sklepienia. Ewentualnie podpory służyły nie do podtrzymywania sklepienia, lecz samej empory, która mogła wypełniać nie tylko zachodnią część nawy, ale przechodzić na wnętrze apsydy północnej i południowej.
Stan obecny
Do czasów współczesnych ze średniowiecznej budowli zachowała się jedynie zachodnia część z wieżą, jedną apsydą i narożnikami nawy, przy czym od strony zewnętrznej romański charakter posiada głównie wieża. Pozostała część budowli ma formę barokową. W apsydzie od południa przetrwało okno opisywane w części literatury jako romańskie, choć brak piaskowca w jego ościeżu budzi wątpliwości. Romański jest natomiast portal w północno – zachodniej części apsydy oraz dwa małe portaliki w przyziemiu wieży, a także szczelinowe i czterodzielne otwory górnych kondygnacji wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dragoun Z., Praha 885-1310. Kapitoly o románské a raně gotické architektuře, Praha 2002.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. IV, Praha 1982.