Rabenštejn – zamek

Historia

   Zamek Rabenštejn prawdopodobnie funkcjonował od przełomu XIII i XIV wieku. Było to niewielkie założenie o funkcji strażniczej i obserwacyjnej, koegzystujące z pobliskim zamkiem Veisenštejn, gdzie znajdowała się komora celna przy granicy między Morawami a Śląskiem. W średniowieczu były to tereny słabo zaludnione i dzikie, ale ważne ze względu na przebiegające dolinami szlaki handlowe i komunikacyjne. Dlatego fundatorem tamtejszych zamków zapewne był czeski władca, być może król Wacław II, albo jego brat, nieślubny syn Przemysła Ottokara II, książę opawski Mikołaj I. Obu zależeć mogło na ochronie kupców przed bandytami i dzikimi zwierzętami oraz na pobieraniu od nich opłat, a także na strzeżeniu granicy z piastowskim wówczas Śląskiem.
   Rabenštejn został wymieniany w źródłach pisanych tylko raz, a w dodatku pośrednio i bez podania pierwotnej nazwy, w dokumencie powstałym między 1318 a 1342 rokiem, w związku z niejakim Ulmanem z Linavy, który miał obrabować i zamordować poddanych wrocławskiego lub ewentualnie ołomunieckiego biskupa. Zdobycz i jeńców z napadu miał on uwieźć do swojego zamku „Weyssensteyn”. Poszkodowana strona zwróciła się o pomoc do opawskich mieszczan, którzy za pośrednictwem ziemskiego hejtmana Heynka z Głubczyc wezwali księcia opawskiego Mikołaja II,  w sprawie odzyskania jeńców i celem sfinansowania odszkodowań. Ulman prawdopodobnie był burgrabią lub zarządcą zamku z ramienia tegoż władcy. Nadużył swoich uprawnień zapewne ze zwykłej chęci wzbogacania, ale nie odnotowano by poniósł konsekwencje za napaść.
   Zanik rabenštejnskiej strażnicy pod koniec XIV wieku lub w początkach XV stulecia, spowodowany mógł być zmianami politycznymi, mianowicie zhołdowaniem księstw śląskich przez Luksemburgów i ich stopniowym wchłonięciem do Królestwa Czeskiego. Kontrola granicy między Morawami a Śląskiem z czasem przestała być ważna, a coraz większe zasiedlenie okolicznych ziem wpłynęło na poprawę bezpieczeństwa. Do zniszczenia Rabenštejnu ewentualnie dojść mogło w czasie wojen margrabiów morawskich pod koniec XIV wieku, z pewnością natomiast zamek był już porzucony, gdy w 1429 roku husyci maszerowali zbrojną wyprawą na północ.

Architektura

   Zamek Rabenštejn wzniesiono na skalnym grzbiecie uformowanym przez naturę na zboczu góry Pytlák, nieco ponad zamkiem Veisenštejn, położonym około 300 metrów na południowym – zachodzie. W tamtym kierunku wysokie zbocza opadały do wąskiej doliny strumienia Bílý Potok, ale ostańce na którym wzniesiono zabudowania zapewniały ochronę praktycznie z każdej strony. Najdogodniejsze podejście do nich wiodło od północnego – wschodu, gdzie różnica wysokości między zboczem góry a skalnym grzbietem była najmniejsza. Tam też naturalną rozpadlinę po pogłębieniu wykorzystano jako krótką suchą fosę.
  
Głównym elementem niewielkiego zamku była czworoboczna, murowana u dołu, wyżej być może drewniana lub szachulcowa wieża lub budowla o wieżowym charakterze,  w planie o wymiarach około 8,7 x 6,1 metra.  Jej ściany miały w dolnych partiach grubość od 2,5 do 3,7 metra. Na poziomie najniższej kondygnacji mieściła komorę o boku 2,5 metra, zbyt małą być służyć czemuś więcej niż spiżarnia, niewielki skład lub cela. Obszerniejsza musiała być druga kondygnacja, gdzie mury lub drewniane ściany były już zapewne dużo cieńsze. Wejście do przyziemia znajdowało się  w ścianie zachodniej, ale najpewniej można się było też dostać po drabinach bezpośrednio na piętro, pokonując wysokość co najmniej 5 metrów. Na południowy – zachód od wieży, w odległości około 8,5 metra, znajdował się drugi skalny blok, zajmowany przez kolejny, prawdopodobnie drewniany budynek, służący raczej za niewielką wartownię o wymiarach około 6 x 8,5 metra.
   Pomiędzy dwoma wieżowymi budowlami, w siodle utworzonym przez dwa skalne ostańce, utworzono zamknięty murem niewielki dziedziniec. Zapewne z niego, poprzez chodnik straży w koronie muru i wyżej położone skalne półki, prowadziły wejścia do obu wież. Mur po stronie wschodniej miał masywną formę, bowiem jego grubość sięgała 2,1 metra. Być może nieco cieńszy był mur po przeciwnej stronie, gdzie częściowo wspinał się od południowego – zachodu na ostańca. Ze specjalnie wyciosanej jaskini zapewne zaopatrywano się w wodę.

Stan obecny

   Zamek nie zachował się do czasów współczesnych, oprócz niewielkich reliktów murów północno – wschodniej budowli i kurtyny między ostańcami, stopniowo degradujących się za sprawą wywietrzania zaprawy. Dlatego jedyną zachętą do odwiedzenia miejsca gdzie się znajdował jest sama przyroda i wspaniałe widoki. Najszybszą drogą na dotarcie do niego jest ścieżka prowadząca na północ od wsi Bílý Potok. W pobliżu znajdują się również relikty niewielkiego zamku Weisenštejn (zwanego też Pustym Zamkiem).

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Kouřil P., Prix D., Wihoda M., Hrady českého Slezska, Brno – Opava 2000.

Vojkovský R., Vajsenštejn – Rabenštejn. Zbytky dvou hrádků severozápadně od Vrbna pod Pradědem, Hukvaldy-Dobrá 2013.