Historia
Romańska rotunda w Přední Kopanina została wzniesiona w pierwszej połowie XII wieku, zapewne w sąsiedztwie wczesnośredniowiecznego dworu któremu musiała być podporządkowana. W późniejszym okresie średniowiecza służyła jako świątynia parafialna. Jako, iż w niedalekich Tuchoměřicach po wybuchu rewolucji husyckiej działali Bracia czescy, być może także w rotundzie ustanowiony był ich proboszcz.
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Kopaninie odnotowana została w 1285 roku, kiedy to należała do majątku niejakiego Budislava. Sam kościół wspomniany został dopiero w 1352 roku w rejestrze papieskiej dziesięciny. W trzeciej ćwierci XIV wieku miejscowym dziedzicem był Jan ze Smilovic, piszący się także z Kopaniny, który w 1363 roku miał umieścić w kościele plebana Jakuba. Nastąpiło to po uzyskaniu pozwolenia od Vrativoja, dziekana kapituły praskiej, musiała więc kapituła także posiadać dobra w Kopaninie. W 1393 roku następcą Jana został Záviša z Kopaniny, zaś w XV wieku patronat nad kościołem pełnili Václav Šraň, jego syn Mikuláš, a następnie Jindřich z Ziegelhajmu który sprzedał wieś i dwór rodzinie Chotków. Po 1572 roku cesarz Maksymilian II przekazał Kopaninę zakonowi jezuickiemu.
W 1779 roku kościół św. Marii Magdaleny był już w tak złym stanie, iż zawaliły się sklepienia. Od 1773 roku, a więc od chwili kasaty zakonu jezuitów, zapewne nie pełnił on już funkcji parafialnej. Budowlę pozostawiono przez wiele lat w stanie ruiny i dopiero w latach 1852–1858 Karl Wiesenfeld przeprowadził gruntowną odbudowę i renowację. W jej trakcie wieża uległa podwyższeniu oraz wykonano nowe otwory okienne. W 1862 roku dokonano ponownej konsekracji.
Architektura
Kościół św. Marii Magdaleny zbudowano na niewielkim wzniesieniu po południowej stronie strumienia, z opokowych, niskich, dokładnie przyciosanych kamieni. Pierwotna świątynia została wzniesiona jako rotunda, składająca się z cylindrycznej nawy o wewnętrznej średnicy 5,3 metra, podkowiastej apsydy od wschodu i zachodniej czworobocznej wieży o wymiarach wnętrza 1,9 x 1,7 metra, niewiele wyższej od dachy nawy rotundy. W bliżej nieznany okresie dobudowany został czworoboczny aneks po południowej stronie nawy.
Oświetlenie nawy zapewniały cztery symetrycznie rozmieszczone okna, po jednym od południowego – zachodu, południowego – wschodu, północnego – wschodu i północnego – zachodu. Dodatkowo jedno okno znajdowało się w apsydzie. Oryginalne okna rotundy były nieduże i mocno rozglifione, zarówno od strony wewnętrznej jak i zewnętrznej. Zamknięte były półkoliście, przeprute stosunkowo wysoko. Wieża pierwotnie posiadała po jednym biforium z każdej strony najwyższej kondygnacji i niewielki otwór w przyziemu ściany zachodniej.
Najstarsze wejście do kościoła wiodło zapewne od południa, na północy bowiem stok pagórka był najwyższy. Oprócz nawy wejście znajdowało się na piętrze wieży. Wewnątrz nawy usytuowano emporę, dostępną od zachodu i następnie wspomnianym powyżej portalem na piętrze w południowej ścianie wieży. Wskazywałoby to na istnienie wczesnośredniowiecznego dworu, funkcjonującego prawdopodobnie na południe od kościoła. Rotunda miała być podsklepiona.
Stan obecny
Obecny wygląd kościół w dużej mierze jest wynikiem odbudowy z drugiej połowy XIX wieku. Dlatego wieża jest dziś wyższa od pierwotnej, a większość otworów okiennych i drzwiowych w nawie oraz aneksach jest nowożytna (pozostawione miały zostać jedynie dwa oryginalne okna: południowo – wschodnie w murze apsydy oraz zachodnie w przyziemiu wieży). Także sklepienie wewnątrz rotundy jest efektem odbudowy. Niepewny jest wiek prostokątnego aneksu po południowej stronie kościoła. Z pewnością zyskał swój obecny wygląd w czasach nowożytnych, ale po jego wschodniej stronie znajduje się fragment muru, który jest pozostałością po starszej przybudówce. Spośród średniowiecznego wyposażenia w środku kościoła obejrzeć można czaszę gotyckiej chrzcielnicy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Dragoun Z., Praha 885-1310. Kapitoly o románské a raně gotické architektuře, Praha 2002.
Merhautová A., Třeštík D., Románské umění v Čechách a na Moravě, Praha 1984.
Radil V., Dějiny Přední Kopaniny v okrese Praha venkov, Praha 1934.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.