Historia
Znaleziska archeologiczne wskazują na powstanie zamku w pierwszej połowie XIV wieku, w związku z działalnością panów z Kolovrat. Pierwotna nazwa zamku nie jest znana, lecz określenie Pravda może wskazywać na powiązania z husytami, co w połączeniu z brakiem wzmianek w źródłach pisanych przesuwałoby datę jego powstania na pierwszą połowę XV wieku (w dokumentach zamek po raz pierwszy wzmiankowano dopiero w 1523 roku, kiedy Jan z Kolovrat sprzedał go Děpoltowi z Lobkovic). Bardzo możliwe jest funkcjonowanie Pravdy w dwóch fazach, starszej XIV-wiecznej i drugiej wiązanej z Benešem z Kolovratu (ojcem Jana z Kolovrat), który miałby wznieść znany w obecnym kształcie zamek w latach 30-tych XV wieku. Raczej nie była to wówczas stała rezydencja, ale założenie służące jako schronienie w burzliwych czasach wojny.
W XVI wieku zamek przestał spełniać wymagania zmienionego stylu życia. Po śmierci w 1527 roku Děpolta z Lobkovic Pravdę przejął jego najstarszy syn Jiří, który w zamku już nie mieszkał, ale utrzymywał w 1533 roku urzędnika Jana z Mlékovic. Po śmierci Jiříego w 1538 roku majątek przejął jego brat Litvín, który również nie mieszkał w zamku i kazał go opuścić. Jako niezamieszkany zamek był opisywany w 1593 roku.
Architektura
Zamek Pravda w XV wieku był przykładem rozwiniętego i zaawansowanego założenia bezwieżowego, przystosowanego dzięki niskiej sylwetce i masywnym ziemnym wałom do obrony ogniowej w dobie walk husyckich. Wzniesiono go na cyplu wzgórza, dzięki czemu otrzymał w planie kształt zbliżony do trójkąta. Od strony północnej i północno – wschodniej odcięto go od reszty terenu poprzecznym przekopem, a całość rdzenia zamku otoczono głównym obwodem obronnym oraz także zewnętrznymi (prawdopodobnie drewnianymi), niższymi obwarowaniami parchamu, osadzonymi na wale o szerokości 2 metrów i poprzedzonymi kolejnym przekopem.
Położone na północy, dość wąskie podzamcze zabezpieczono od czoła ziemnym wałem, zwieńczonym zapewne drewnianymi obwarowaniami oraz poprzedzono wspomnianą powyżej poprzeczną suchą fosą, niższym nasypem i dodatkowymi ćwierćkolistymi w planie fortyfikacjami w narożach, umożliwiającymi ostrzał flankowy. Według odmiennych, nowszych interpretacji północno – wschodnie narożne obwałowania były częścią drogi wjazdowej a nie stanowiskiem obronnym. Jej umieszczenie w lekkim zagłębieniu terenu chroniłoby ją przed ostrzałem z przedpola, a umieszczony na przedzie drewniany budynek bramny prowadził do korytarza bramnego zakręcającego następnie do podzamcza. Różnica wysokości między dnem rowu (fosy) podzamcza a szczytem wału wynosiła około 4-5 metrów, choć sam zewnętrzny, utworzony na czole przekopu podzamcza nasyp miał jedynie około 1 metra wysokości. Dla odmiany wał po wewnętrznej stronie przekopu miał 3-4 metry wysokości i 11,5 metra szerokości (w koronie około 3-5 metrów szerokości). Pozostała w nim seria niedużych zagłębień mogłaby sugerować zwieńczenie obwałowań jakimś rodzajem drewnianych baszt.
Wjazd na teren podzamcza usytuowano po stronie południowo – wschodniej, natomiast bramę do zamku właściwego po stronie północno – zachodniej, aby w ten sposób wymusić konieczność przejechania przez całą długość podzamcza, pod okiem obrońców obsadzających przednią kurtynę obwodu zamku górnego. Jednopiętrowy budynek bramny umożliwiający wjazd na główny dziedziniec umieszczono na linii międzymurza. Poprzedzał go most zwodzony przerzucony nad wspomnianym przekopem. W jego sklepionym kolebkowo przejeździe pierwotnie po bokach znajdowały się sedilia, a obok, po zachodniej stronie, dodatkowe pomieszczenie zwieńczone w dwóch przęsłach sklepieniem krzyżowym. Mniej więcej pośrodku przedniej kurtyny głównego obwodu niewielka furta umożliwiała przejście na teren międzymurza.
Najstarszą murowaną zabudowę wewnętrzną stanowiły dwa, przystawione do murów budynki, niewątpliwie uzupełnione o zadaszone, drewniane ganki obronne. Jeden po stronie południowo – wschodniej o kształcie zbliżonym do kwadratu, podpiwniczony, sąsiadujący od strony narożnika wschodniego z prostokątnym domem prawdopodobnie o konstrukcji szachulcowej, oraz drugi przy kurtynie południowo – zachodniej. Ten był trójprzestrzenny, miał przyziemie gospodarczego charakteru, przykryte nad największą izbą płaskim, drewnianym stropem i oświetlane małymi oknami, przy czym północne, podsklepione pomieszczenie zajmowała kuchnia. Piętro pełniło funkcje mieszkalne, a dostępne było poprzez zewnętrzny, drewniany ganek i ostrołukowy portal. Oświetlały go rozglifione okna o prostym wyglądzie, który cechował także i pozostałe elementy detalu architektonicznego. Ponadto po zachodniej i wschodniej stronie dziedzińca (wspomniany dom szachulcowy) znajdowały się mniejsze zabudowania, niewątpliwie o funkcjach gospodarczych.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych w postaci zaawansowanej, lecz czytelnej ruiny. Na dużej części obwodu widoczne są główne mury obronne, przetrwały relikty budynku bramnego oraz dolne partie budynku południowo – wschodniego. W nieco gorszym stanie widoczny jest budynek południowo – zachodni. Ten główny dom mieszkalny zamku zachował się w znacznym stopniu jedynie w jego północnej części i tylko na poziomie parteru i pierwszego piętra. Sala południowa zachowała się tylko w fundamentach. Co widoczne na zdjęciach, ruiny pilnie potrzebują prac zabezpieczających przed dalszą degradacją.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.
Menclová D., České hrady, Praha 1972.
Sýkora M., Hrady doby husitské, Most 2013.