Historia
Kościół Zwiastowania Panny Marii Na Trávníčku ufundowany został w 1360 roku dla małego, florenckiego zgromadzenia zakonnego serwitów (Ordo Servorum Mariae). Wzniesiono go w pobliżu starszej kaplicy, nazywanej Na Trávníčku od okolicznych zielonych, niezabudowanych jeszcze łąk. Prace budowlane trwały do czwartej ćwierci XIV stulecia i zakończyły się wraz z założeniem sklepień około przełomu lat 70-tych i 80-tych XIV wieku.
W czasie wojen husyckich z pierwszej połowy XV wieku, gdy w mieście wybuchły rozruchy, zakonnicy zostali wypędzeni, a zdewastowany kościół wraz z okolicznymi zabudowaniami posłużył husytom jako baza w trakcie oblężenia Vyšehradu. Po zakończeniu wojen serwici powrócili do klasztoru już w 1434 roku, przeprowadzając pierwsze prowizoryczne naprawy, jednak kościół remontowali jeszcze przy pomocy datków darczyńców aż do około 1480 roku.
W XVI wieku konwent podupadał, aż w połowie tamtego stulecia pozostał już tylko jeden opiekujący się kościołem zakonnik. Po wojnie trzydziestoletniej pierwsze poważniejsze remonty przeprowadzono dopiero w latach 60-tych XVII wieku, gdy klasztor serwitów zaczął prężniej funkcjonować. W 1757 roku kościół został ponownie uszkodzony podczas wojny siedmioletniej, zaś w 1783 roku konwent poddano kasacji. Kościół przestał pełnić funkcje sakralne do momentu niezbyt udanej neogotyckiej renowacji z lat 1858 – 1863. Kolejne prace renowacyjne prowadzono w 1914 – 1916, kiedy to między innymi usunięto zewnętrzne tynki.
Architektura
Kościół powstał jako stosunkowo niewielka budowla, składająca się z kwadratowej w planie nawy o długości boków wynoszącej 9,5 metra, przy bardzo cienkich murach mających 0,8 metra. Ponadto wzniesiono smukłą czworoboczną wieżę na osi fasady zachodniej, na poziomie dwóch najwyższych kondygnacji przechodzącą w ośmiobok, oraz niższe od korpusu prezbiterium, zakończonego na wschodzie trzema ścianami. Całość posiadała ścisłą kompozycję geometryczną, z gradację wysokości typową dla gotyckich kościołów farnych, od najwyższej wieży na zachodzie, po najniższe prezbiterium na wschodzie. Bryłę utworzono w osi wzdłużnej krótką, a jednocześnie wysoką, co nadało kościołowi wysmukłości, podkreślonej stromymi gotyckimi dachami.
Całość budowli posadowiona została na cokole, ujęta horyzontalnie gzymsem podokiennym i opięta przyporami. Przypory usytuowano ukośnie w narożach korpusu, zaś drobna wieża była ich pozbawiona. Ściany kościoła przepruto wysokimi, stosunkowo wąskimi oknami o ostrołucznych zamknięciach, wypełnionymi przeważnie dwudzielnymi maswerkami. Jednodzielne, wysokie okna ze zwieńczeniami trójlistnymi zastosowano jedynie we wschodnim zamknięciu prezbiterium. Podobne trójlistne zamknięcia uzyskały drobne okna w czworobocznej i wielobocznej części wieży oraz blendy szczytu zachodniego.
Wnętrze korpusu na dwie nawy podzieliła smukła kolumna o wysokości około 12 metrów, wyposażona w prosto zakończony cokół. W części zachodniej podpierała ona dwa przęsła sklepienia krzyżowo – żebrowego, natomiast w części wschodniej dwa niesymetryczne przęsła sklepienia krzyżowego oraz środkowe przęsło ze sklepieniem trójpodporowym, koniecznym do utworzenia, by dwa z żeber spłynęły po bokach arkady tęczy a trzecie przy centralnej kolumnie. Przy murach obwodowych żebra opadały na obłe służki i przyścienne konsole, bez służek podwieszone zostały jedynie po bokach arkady tęczy. Na filar żebra założone zostały bez konsol, z podcięciem.
Prezbiterium podzielono na prostokątne zachodnie przęsło ze sklepieniem krzyżowo – żebrowym oraz wieloboczne przęsło wschodnie przykryte sklepieniem sześciodzielnym. Zastosowano w nich gruszkowo profilowane żebra, wyrastające z rzeźbionych motywami roślinnymi głowic osadzonych na obłych służkach. Służki te zawieszono na wspornikach na wysokości gzymsu podokiennego. Ponadto żebra spięto zwornikami, przy czym ten we wschodnim zamknięciu otrzymał formę czeskiego lwa na tarczy herbowej.
Stan obecny
Obecnie kościół posiada w większości pierwotny gotycki charakter, z elementami neogotyckimi wprowadzonymi w trakcie XIX-wiecznej renowacji. Te ostatnie to przede wszystkim niepotrzebnie wciśnięte w nieduże wnętrze korpusu empory oraz wymienione portale i maswerki okienne. Oryginalne jest sklepienie prezbiterium oraz sklepienie w korpusie wraz z podtrzymującą ją kolumną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Foltýn D., Sommer P., Vlček P., Encyklopedie českých klášterů, Praha 1998.
Kalina P., Koťátko J., Praha 1310-1419. Kapitoly o vrcholné gotice, Praha 2004.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Mencl V., Česká architektura doby lucemburské, Praha 1948.