Historia
Zamek wzniesiono prawdopodobnie na przełomie XII i XIII stulecia lub w pierwszej połowie XIII wieku, z fundacji szlacheckiego rodu z Neippergu (Neubergu), jako strażnicę na szlaku z Aš do saskiej Elstery. Już w 1143 roku z Neuberga pisał się niejaki Albrecht, jednak pierwsza bezpośrednia pisemna wzmianka o zamku odnotowana została w 1288 roku, kiedy to po śmierci innego Albrechta z Neuberga, cesarz Rudolf przekazał warownię panom z Plavna, w zamian za ich wojskową pomoc. Ci wkrótce jednak zwrócili budowlę Neubergom. W 1331 roku Albrecht III z Neuberga przyjął zamek jako lenno Korony czeskiej od Jana Luksemburskiego.
W XIV wieku zamek został uszkodzony przez wojska króla Karola IV, zmuszonego do oblężenia, jako iż właściciele Neubergu wykorzystywali strategiczne położenie zamku w pobliżu szlaków handlowych do Saksonii, trudniąc się napaściami i rabunkami. W 1395 roku Neuberg został przejęty przez Conrada z Zedtwitz, który poślubił Jadwigę z Neubergu.
Pod koniec panowania Karola IV i w okresie rządów Wacława IV na okolicznych ważnych szlakach handlowych ponownie rozplenił się rabunek, dokonywany przez miejscowych rycerzy i związanych z nimi mieszczan. Wśród przywódców tych zbójników byli niektórzy z Neubergów, zwłaszcza Fridrich oraz jego krewni z Aš i saskiej Elstery, prowadzący wojnę z Chebem, szczególnie zaostrzoną w latach 1374–1382. W 1422 Zygmunt Luksemburczyk zwolnił Zedtwitzów z Neubergu z podatków celnych na rzecz miasta Cheb, prawdopodobnie jako podziękowanie za nie przyłączenie się do ruchu husyckiego. Zakończyło to ciągnące się od pierwszej połowy XIV wieku spory finansowe panów z Neuberga z chebską radą miejską.
Od czasów wojen husyckich związki Zedtwitzów z Koroną czeską ulegały stopniowemu rozluźnieniu. Proces ten nasilił się w XVI wieku, kiedy to zamek Neuberg funkcjonował jako główna siedziba rodu Zedtwitzów w regionie Aš. Rolę tą pełnił aż do wielkiego pożaru z 1610 roku, po którym zniszczona ruina została opuszczona. Ród Zedtwitzów podzielił się wówczas na mniejsze gałęzie, a ich członkowie zaczęli mieszkać w wygodniejszych, renesansowych rezydencjach.
Architektura
Zamek usytuowano na ciężko dostępnym cyplu, górującym nad Ašskim strumieniem, bezpośrednio nad wsią Podhradí rozłożoną w dolinie po stronie zachodniej. Rdzeń zamku zajął niedużą skałę o średnicy około 30 metrów, zabezpieczoną stromymi skarpami od południa i wschodu. Po stronie północno – zachodniej, na nieco niżej położonym terenie ulokowano podzamcze, oddzielone od głównej części zamku wykutym w skale przekopem (suchą fosą).
Głównym elementem obronnym zamku Neuberg była smukła cylindryczna wieża, osadzona na czworobocznym cokole, wysokości około 30 metrów, średnicy 6 metrów i grubości murów w dolnej części wynoszącej 2,4 metra. Posiadała pięć kondygnacji, z wejściem osadzonym na wysokości 8 metrów od północnego – zachodu. Portal prowadził do ciasnego, okrągłego pomieszczenia. W jego sklepieniu wąski otwór wiódł na wyższe piętro, gdzie znajdowało się większe pomieszczenie z rozglifionym otworem. Piętro to miało strop drewniany, podobnie jak kondygnacja trzecia, również zaopatrzona w otwór doświetlająco – wentylacyjny. Kolejne piętro sklepiono kopułą, przez którą mały otwór prowadził za pomocą drabiny na główną kondygnację obronno – strażniczą. To najwyższe piętro zajmowała okrągła komora z pięcioma równomiernie rozmieszczonymi otworami.
U podnóża wieży po stronie północnej znajdowała się bliżej nie rozpoznana, wzniesiona w technice opus spicatum zabudowa, sąsiadująca z bramą o szerokości 1,2 metra. Ponadto po zachodniej stronie usytuowany był budynek z najniższą kondygnacją zagłębioną do skalnego podłoża. Przypuszczalnie były to najstarsze zabudowania zamku, wzniesione jeszcze przed bergfriedem z końca XIII wieku, gdy Neuberg był jeszcze niewielką budowlą bezwieżową, typową dla chebskich ministeriałów. W XIV wieku rdzeń zamku zastawiono kolejnymi gotyckimi budynkami, znacznie ograniczając przestrzeń małego dziedzińca.
Stan obecny
Cylindryczna wieża zachowała się do dnia dzisiejszego do wysokości około 22 metrów. Ponadto widoczne są mniejsze fragmenty murów obronnych i zabudowy mieszkalnej, w tym stojącego obok ruin nowożytnego pałacu. Wnętrze wieży nie jest udostępnione do zwiedzania, lecz wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Západní Čechy, t. IV, red. Z.Fiala, Praha 1985.
Záruba F., Hrady doby přemyslovské I. Královské hrady, biskupská sídla, Chebsko, Praha 2023.