Historia
Pod koniec XII wieku lub na początku XIII stulecia w osadzie Plaveč zbudowana została kamienna rotunda pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny. Po raz pierwszy odnotowana została w źródłach pisemnych w 1216 roku, kiedy to niejaki Oldřich z Lutic przyznał cystersom jej prawo patronatu. Przez długi czas służyła jako prywatna kaplica dla mieszkańców położonej w pobliżu rycerskiej siedziby, po raz pierwszy wspomnianej w przekazach historycznych w 1234 roku.
Budowę murowanego zamku prawdopodobnie przeprowadził Ranožír z Plavča, sędzia zamku w Znojmie w latach 1260-1268. Z pewnością obronno – mieszkalny budynek istniał już pod koniec XIII wieku, w czasach Vlka z Plavča. W posiadaniu jego potomków zamek pozostał aż do wymarcia rodu na początku XV stulecia, jednak po tym jak Boček z Plavča zbudował nowy zamek Lapikus pod koniec XIV lub na początku XV wieku, znaczenie starszej budowli spadło. Świadczyłoby o tym przekształcenie w 1448 roku podzamcza w gospodarczy dwór.
W drugiej połowie XV wieku rotunda została porzucona i opuszczona niszczała przez długi czas. Zamek natomiast w 1498 roku kupił Petr z Kyjovic, a po 1512 roku ród Jankovškich z Vlašimia. Po połowie XVI wieku Plaveč nabyli Hodiccy z Hodic, którzy dzierżyli go do 1639 roku, przebudowując w międzyczasie na renesansową rezydencję. W drugiej połowie XVII wieku nowożytnym przekształceniom poddana została także rotunda. Ostatnimi prywatnymi właścicielami zamku byli w latach 1743-1945 członkowie rodziny Widmann, którzy po 1825 roku przebudowali go w stylu klasycystycznym. W 1868 roku pod rotundą zbudowali oni także swoją kryptę rodową.
Architektura
Zamek usytuowano na niewielkim wzniesieniu w zakolu rzeki Jevišovki, po południowej stronie jej koryta. Część mieszkalna składała się z domu o wymiarach 27 × 10 metrów i grubości ścian dochodzącej do 1,5 metra. Przyziemie budynku podzielone było na trzy pomieszczenia, zwieńczone gotyckimi sklepieniami kolebkowymi. Rdzeń zamku, o wymiarach w przybliżeniu 37 x 34 metry, na zachodzie zabezpieczała od reszty terenu szeroka na 20 metrów sucha fosa, która otaczała także z pozostałych stron zamkowy pagórek.
Na obszarze podzamcza po zachodniej stronie głównej części zamku funkcjonowała rotunda, wzniesiona na planie koła o średnicy 6,8 metra, z półkolistą apsydą po stronie wschodniej o szerokości 3,5 metra i głębokości 3,4 metra, przechodzącą w nawę prostą krawędzią. Mierząca około 5,5 metra wysokości nawa została rozczłonkowana prawdopodobnie dwoma półkolistymi oknami, przebitymi przez mur o grubości 1,1 metra. Apsydę doświetlono pojedynczym oknem w osi i przykryto konchą, sięgającą od szczytu arkady tęczy. Wejście do nawy wiodło od południa.
Stan obecny
Zamek zachował się do dnia dzisiejszego w całkowicie przekształconej, nowożytnej formie, choć współczesne elewacje ukrywają w południowo – wschodniej części dawny, średniowieczny budynek mieszkalny w którym zachowały się pierwotne sklepienia kolebkowe. Zachowała się również rotunda, niestety zniekształcona nowożytnymi dużymi otworami okiennymi. Barokowa jest także wieńcząca jej nawę latarnia.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Guth K., České rotundy, „Památky Archeologické”, XXXIV/1925.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.