Historia
We wczesnym średniowieczu wieś była własnością klasztoru Kladruby, lecz w XIII wieku została przejęta przez panów z Žerotína. Około 1280 roku jeden z członków tego rodu, Plichta ze Žerotína ufundował w niej klasztor klarysek. Jego pierwszą, jeszcze drewnianą świątynię wybudowano prawdopodobnie niedługo po fundacji. Wznoszenie kościoła murowanego rozpoczęto około 1371 roku, choć prace te już w 1382 roku zostały wstrzymane przez groźny pożar. Początek wojen husyckich oznaczał definitywne przerwanie budowy. W 1420 roku klasztor został spalony przez husytów, a klaryski musiały wyjechać do klasztoru św. Agnieszki w Pradze. Po zakończeniu wojen siostry powróciły do Panenskiego Týnca, gdzie przed 1443 rokiem Jaroslav i Plichta z Žerotína sfinansowali naprawy klasztoru.
Po wygaśnięciu rodu panów z Žerotína majątek należał do rodziny Lobkowiców, a później do rodziny Zajíców z Hazmburka, którzy wspierali klasztor do 1497 roku. W 1548 roku klasztor przebudowano w stylu renesansowym, lecz gdy w 1624 roku cesarz Ferdynand II odrestaurował klasztor św. Agnieszki, część zakonnic przeniosła się ponownie do Pragi. W 1643 zabudowania klasztorne i nieukończony kościół w Panenskim Týncu ponownie strawił pożar. Ówczesna przeorysza klarysek Anna Klara z Bystřicy postanowiła całkowicie opuścić zrujnowaną zabudowę.
W 1744 roku przy nieukończonym kościele wzniesiono nową barokową dzwonnicę, co już nieodwracalne uniemożliwiło ukończenie pierwotnej koncepcji trójnawowego kościoła. Po zniesieniu konwentu klarysek przez cesarza Józefa II w 1782 roku, zabudowa klasztoru należała do funduszu religijnego, od którego odkupił je praski mieszczanin Jan Tuscany. W pierwszej połowie XIX wieku jego potomkowie przebudowali klasztorne budynki na pałac, który w 1945 roku został znacjonalizowany i przeszedł na własność skarbu państwa.
Architektura
Kościół klasztorny Panny Marii planowany był jako trójnawowa budowla o kwadratowym w planie korpusie z wydłużonym trójprzęsłowym prezbiterium o wielobocznym zamknięciu po stronie wschodniej. Całość miała być opięta zewnętrznymi przyporami, usytuowanymi ukośnie w narożnikach i prostopadle w ścianach wzdłużnych, dzięki czemu wewnątrz całego kościoła planowano zastosować sklepienia krzyżowo – żebrowe.
Posadowione na profilowanym cokole prezbiterium osiągnęło 21 metrów długości, 9 metrów szerokości i ponad 20 metrów wysokości. Dzielone było na trzy prostokątne przęsła kryte sklepieniem krzyżowym oraz wieloboczne zamknięcie na wschodzie ze sklepieniem ośmiodzielnym. Duże ilości światła słonecznego wpuszczały wysokie okna, przebite od wschodu i południa (ścianę północną pozostawiono pełną). Wewnątrz elewacje horyzontalnie podzielił podokienny gzyms, wertykalnie natomiast służki sklepienne, skupione w wiązki, zakończone na wspomnianym gzymsie. Poniżej niego ściany były gładkie, przerwane jedynie wysokimi sediliami w ścianie południowej zamknięcia. Prezbiterium od nawy głównej oddzielała profilowana arkada tęczy, pośrodku której utworzono wnęki mające pomieścić na konsolach figury.
Oprócz prezbiterium zdołano wznieść jedynie część ścian obwodowych korpusu nawowego, zwłaszcza po stronie południowej, gdzie pośrodku, między dwoma przyporami, planowany był okazały portal wejściowy, zdobiony rzędami wnęk z baldachimami i konsolami przeznaczonymi na rzeźbione figury. We wnętrzu korpusu sklepienie podtrzymywać miały cztery ośmioboczne filary oraz wysoko osadzone przyścienne konsole, a w zachodniej części znajdować się miała podsklepiona empora otwarta profilowanymi arkadami na korpus. Przy budowie świątyni prawdopodobnie brała udział strzecha budowlana sławnego architekta Petra Parléřa.
Stan obecny
Obecnie gotycką formę zachowały jedynie ruiny nieukończonego kościoła klasztornego, z którego przetrwały mury obwodowe prezbiterium, wschodnia ściana korpusu nawowego po obu stronach arkady tęczy, krótki odcinek ściany północnej oraz niski mur południowy i fragment zachodniego. Znajdująca się na terenie kościoła wieża – dzwonnica jest już budowlą nowożytną, choć wtopiono w nią jeden ze średniowiecznych filarów międzynawowych. Spośród detali architektonicznych przetrwał częściowo portal południowy korpusu, poniszczone służki, gzyms podokienny, sedilia i wyprowadzenia żeber w prezbiterium oraz częściowo arkada tęczy z wnękami po figurach.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Foltýn D., Sommer P., Vlček P., Encyklopedie českých klášterů, Praha 1998.
Líbal D., Katalog gotické architektury v České republice do husitských válek, Praha 2001.
Matějka B., Soupis památek historických a uměleckých v Království českém, ročník 2. Politický okres lounský, Praha 1897.
Umělecké památky Čech, red. E.Poche, t. III, Praha 1980.