Historia
Zamek został zbudowany około drugiego lub trzeciego dziesięciolecia XIV wieku na ziemiach rodu Bludovców, a najpóźniej w 1346 roku był już w rękach panów z Lipy. Wiadomo, iż w 1374 roku zarządzał nim burgrabia Václav z Mladějova, a czynił to z ramienia margrabiego morawskiego Jana Henryka, który był w posiadaniu zamku w latach 1360 – 1375. W okresie tym znacznie rozbudował i wzmocnił zamek, zwłaszcza o drugi i trzeci pierścień obwarowań, zaopatrzony w otwarte od wewnątrz wieże.
Z początkiem XV wieku Furchtenberg był często oddawany przez władców w zastaw. Między innymi w 1417 roku król Wacław IV przekazał go Mikulášovi z Lobkovic. W 1421 roku z powodu wybuchu konfliktu z husytami król Zygmunt Luksemburczyk wykupił zamek z zastawu od Lefla z Lažan, by móc szachować pobliski husycki zamek Kolštejn. Wkrótce w bliżej nie znanych okolicznościach w posiadanie Furchtenbergu wszedł Beneš z Valdštejna, a następnie jego przyrodni brat Bernard z Cimburka, znany najemnik z okresu późniejszej wojny trzynastoletniej między zakonem krzyżackim a Polską. Bernardowi przypisuje się nadanie ostatecznego kształtu zamkowym obwarowaniom (rozbudowa fortyfikacji na zachodnim grzbiecie), a także liczne wyprawy zbrojne na okoliczne ziemie, o czym świadczą liczne skargi sąsiadów z tamtego okresu.
W 1455 roku Nový Hrad przeszedł na teścia Bernarda, Jana Tunkla z Brníčka, a następnie do jego syna, Jerzego Tunkla. Podczas wojen czesko-węgierskich stał on po stronie króla Jerzego z Podiebradów, przez co jego majątek w 1471 roku stał się celem ataku wojsk Macieja Korwina. Tunkl nie posiadał wystarczającej ilości obrońców by obsadzić Furchtenberg, który został zdobyty, a następnie wysadzony przez Węgrów w powietrze z obawy przed ponownym obsadzeniem przez wrogów. Po wojnie wysokie koszty odbudowy i znaczne zniszczenia spowodowały, iż zamek nie został podźwignięty z ruiny.
Architektura
Zamek zbudowano na wydłużonym, skalistym wzniesieniu, którego forma nadała warowni kształt zbliżony do trójkąta o najdłuższym boku na linii wschód – zachód dochodzącym do 300 metrów, a na linii północ – południe 100 metrów. Prowadząca do niego od wschodu droga przecięta została dwoma przekopami i umieszczonym między nimi ziemnym wałem. Pierwsza fosa miała 32 metry szerokości i 6 metrów głębokości, druga natomiast była wykuta w skale ma 5,5 metra i szeroka na 13 metrów. Wał był na tyle szeroki by mogli obsadzić go obrońcy, a relikty muru w jego północnej części skłaniają do przypuszczeń, iż mogła się tam znajdować niewielka wieża. Drogę wjazdową poprowadzono poprzez fosę po nie odkutej w skale szyi i dalej południowym zboczem przez 110 metrowy przejazd pomiędzy zewnętrznym murem a stanowiskami obronnymi usytuowanymi na murze trzeciego pierścienia obwarowań, który zabezpieczał wjazd od północy. Dodatkowo nad pierwszą bramą i fosą czuwała wschodnia, otwarta od wewnątrz wieża. Po stronie zachodniej droga mogła wieść dalej na zachodnie i północne podzamcze albo skręcać w międzymurze pomiędzy drugim a trzecim pierścieniem obwarowań zamku górnego, nad którym górowała kolejna otwarta od wewnątrz wieża. Droga do rdzenia zamku zakręcała tam i biegnąc parchamem po północnym stoku, przekraczała czworoboczną wieżę bramną (zajmującą całą szerokość owego międzymurza), a następnie docierała do portalu bramnego prowadzącego na dziedziniec zamku górnego.
Trójkątny w planie zamek górny wraz z murem parchamu miał wymiary około 80 x 50 metrów i w każdym narożniku wzmocniony był otwartymi od wewnątrz wieżami. Otoczony był kolejnym zewnętrznym pierścieniem, wydzielającym szeroki parcham od południa i wschodu, broniony przez dwie dalsze otwarte od wewnątrz wieże. Pośrodku tego założenia znajdował się rdzeń zamku o niewielkich wymiarach 47 x 14,5 metra, którego dwa krótkie odcinki murów łączyły położoną na wschodzie cylindryczną wieżę – bergfried z głównym budynkiem mieszkalnym usytuowanym na zachodzie. Mury wieży były bardzo grube, dochodziły prawie do 5 metrów szerokości, a jej średnica miała 12 metrów długości.
Zewnętrzne obwarowania zamku w pierwszej połowie XV wieku wzmocniono dodatkowo po stronie zachodniej, gdzie wydłużony, wąski grzbiet wzniesienia zaopatrzono w mur obronny z sześcioma basztami wykuszowymi. Było to dość nietypowe rozwiązanie, dotychczas bardziej kojarzone z obwarowaniami miejskimi, niż z wyżynnymi zamkami.
Stan obecny
Rozległy i silnie ufortyfikowany niegdyś zamek obecnie znajduje się w postaci daleko posuniętej ruiny, której stan niestety szybko się pogarsza z powodu braku jakichkolwiek prac zabezpieczających. Na gęsto zarośniętym lasem terenie widoczne są głównie pozostałości otwartych od wewnątrz wież, wzmacniających niegdyś narożniki obwarowań. Rdzeń zamku został praktycznie całkowicie zniszczony, czytelna jest jedynie podstawa bergfriedu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Morava, t. II, red. Z.Fiala, Praha 1983.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.