Historia
Początki Návarova sięgają połowy XIV wieku, a pierwsza wzmianka o nim pochodzi z przydomka Adam Heřmana z Heřmanic zapisanego w 1365 roku. Nie jest pewne czy to on był budowniczym zamku, czy odnotowany w 1380 roku Jindřich z Valdštejna. Pod koniec XIV wieku kolejnym właścicielem był Jan Čúch ze Zásady, popularny dworzanin króla Wacława IV, którego karierze nie zaszkodziła nawet grabież dóbr arcybiskupich Jana z Jenštejna, dokonana w związku z konfliktem o wybudowanie jazów na Łabie. Jego syn Petr w okresie wojen husyckich pozostał wierny wierze katolickiej, co przypłacił zdewastowaniem swych dóbr. Córka Petra, Johana, z powodu zniszczeń i zadłużenia sprzedała Návarov Jerzemu z Podiebradów, a ten następnie w 1452 roku odsprzedał Mikulášowi Zajíc z Házmburka. Jego syn Jan Zajíc z Házmburka związał się z Unią Zielonogórską, związkiem katolickiej szlachty czeskiej mającym na celu obalenie husyckiego króla Jerzego z Podiebradów. Z tego powodu w 1469 roku wojska Jerzego obległy i zdobyły Návarov (a także zamki Kost, Hruba Skála i Trosky), a Jan zgodził się zawrzeć z królem ugodę.
W 1474 roku Jan sprzedał Návarov, który przez następne lata często zmieniał właścicieli i był przedmiotem sporów majątkowych. Ustabilizowanie sytuacji przyszło w 1515 rok, gdy zamek kupił Zikmund Smiřický ze Smiřic i włączył do swych rozległych dóbr. Jego potomkowie dzierżyli zamek aż do 1622 roku, kiedy to w wyniku popowstaniowych represji został skonfiskowany przez Albrechta von Wallensteina. Ten pięć lat później oddał go w lenno Gertrudzie de Lamotte. Nowa właścicielka wprowadziła w swym majątku surowe regulacje kontrreformacyjne, co spowodowało znaczny spadek liczby ludności i ogromne obciążenie podległej ludności.
Podczas wojny trzydziestoletniej zamek został w 1643 roku zdobyty przez Szwedów, pomimo odważnej obrony garnizonu pod wodzą Vincenca de Lamotte. Przez kolejny rok protestanccy najeźdźcy grabili i niszczyli okolicę. Po ich wycofaniu w 1644 roku, z obawy przed ponownym wykorzystaniem zamku przez wrogów, został on celowo zniszczony z polecenia władz.
Architektura
Zamek zbudowano na skalistym cyplu wzgórza, wysoko nad potokiem Zlatník wpływającym do rzeki Kamenicy. Jedyny możliwy dostęp do niego prowadził od strony południowej, zabezpieczonej trzema liniami przekopów. Za pierwszą fosą i murem obronnym z dwoma półokrągłymi basztami znajdowało się niewielkie podzamcze. Jego obwarowania na zachodzie dochodziły do dużej skały, a na wschodzie biegły po kamienistym grzbiecie. Na dziedzińcu podzamcza nie stwierdzono śladów po zabudowie murowanej, dlatego przyjąć można, iż wykonana była w całości z materiałów nietrwałych. Po pokonaniu kolejnego przekopu, ziemnego wału i krótkiej kurtyny muru, wkomponowanej w przestrzenie między kamiennymi blokami i prawdopodobnie flankowanej od zachodu wolnostojącą wieżą, usytuowaną na górze skalnego wzniesienia, osiągało się wąskie przedbramie, czy też niewielki przygródek. Wstęp na umieszczony na skalnym podwyższeniu zamek górny możliwy był po przekroczeniu mostu zwodzonego nad trzecim przekopem i parchamu wydzielonego przez zewnętrzny mur.
Zamek górny miał nieregularny kształt, dostosowany do formy skalistego wzniesienia. Początkowo składał się zapewne z obwodu murów i niewysokich budynków mieszkalnych. Z czasem część zachodnia została przekształcona w dwóch fazach w masywny budynek, być może o wieżowym charakterze. Drugi budynek, w ostatecznej formie dwutraktowy, zamykał ciasny dziedziniec od strony wschodniej. Nieco niżej, po stronie zachodniej, krótka kurtyna muru zamykała obszar pomiędzy głównym obwodem a skarpą wzniesienia. Na jej północnym występie być może znajdowały się jakieś obwarowania o funkcji strażniczej, kontrolujące położoną poniżej dolinę.
Stan obecny
Zamek zachował się w postaci daleko posuniętej trwałej ruiny. W najlepszym stanie znajdują się mury budynku zachodniego i fragmenty murów po stronie wschodniej zamku górnego. Znajduje się on w rękach prywatnego właściciela, który dokonuje drobnych remontów. Wstęp prawdopodobnie jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Durdík T., Ilustrovaná encyklopedie českých hradů, Praha 2009.
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Severní Čechy, t. III, red. Z.Fiala, Praha 1984.