Historia
Zamek został wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku przez ród panów z Lomnicy. Wraz ze śmiercią Jindřicha z Lomnicy, w 1399 roku wymarła miejscowa gałąź rodziny, a majątek wraz z zamkiem w Náměšť nad Oslavou stał się własnością Lacka z Kravař. W niespokojnym okresie wojen między margrabiami morawskimi zamek został w 1404 roku przejęty przez Jana Sokola z Lamberka i Leopolda Krajířa, politycznych przeciwników Lacka z Kravař, który siłą odzyskał Náměšť nad Oslavou dopiero cztery lata później. Do swojej śmierci w 1416 roku Lacek był wielkim zwolennikiem nauk Husa, w którego obronie podpisał petycję do króla Zygmunta Luksemburczyka z prośbą o uwolnienie. Dla odmiany dziedzic Lacka, Jindřich z Kravař, w okresie wojen husyckich stanął po stronie Zygmunta, który mianował go nawet w 1419 roku morawskim ziemskim hejtmanem. Przystąpienie do katolickiej strony konfliktu Jindřich przypłacił życiem w 1420 roku, z powodu zranienia w trakcie bitwy pod Wyszehradem.
Kolejnym właścicielem zamku był Petr ze Strážnicy, a od roku 1437 Matěj Švamberk ze Škviřína. Zadłużył się on tak mocno, iż po śmierci wybuchły spory majątkowe pomiędzy jego wierzycielami. Ostatecznie w 1481 roku zamek powrócił w ręce rodziny założycieli warowni, panów z Lomnicy, którzy dzierżyli Náměšť nad Oslavou aż do wymarcia rodu w 1567 roku. Kolejnym właścicielem był Jan z Žerotína, który odziedziczył zamek po matce Ludmile z Lomnicy. Za jego czasów w latach 1572-1578 doszło do wielkiej przebudowy późnogotyckiej warowni na renesansową rezydencję. W 1628 roku Karel starszy z Žerotína sprzedał budowlę krewnemu Albrechtowi von Wallenstein, a ten już w następnym roku odsprzedał rodzinie Werdenberków. Pośród nich był Jan Filip, który na początku XVIII wieku stał się symbolem wyzysku i ucisku poddanych. W 1752 roku zamek i majątek kupił Bedřich Vilém Haugvic z Biskupic, doradca i minister Marii Teresy. Osiem lat później zamek spłonął, co doprowadziło do odbudowy i barokowych przekształceń, które całkowicie zatarły pierwotny wygląd zamku. Haugvicowie posiadali Náměšť nad Oslavou aż do skonfiskowania go przez państwo w 1945 roku.
Architektura
Zamek usytuowano na skalistym wzniesieniu na wschód od miasta. W swej późnogotyckiej formie otrzymał on nieregularny kształt, nieco zbliżony do trapezu o wymiarach 45 x 56-63 metrów, z najdłuższą kurtyną po stronie zachodniej, która graniczyła z najmniej przystępnymi i urwistymi stokami wzgórza. Od strony północnej i wschodniej z murami zamku górnego graniczyło podzamcze, a całość osłaniała półokręgiem szeroka na 32-35 metrów sucha fosa. Bramę na podzamcze, poprzedzoną długim, drewnianym mostem, usytuowano w ukośnej kurtynie południowo – wschodniej i umieszczono w czworobocznej wieży bramnej, włączonej w obwód murów obronnych. Po zewnętrznej stronie fosy wjazd zabezpieczono rozwiniętym i stosunkowo dużym przedbramiem, prawdopodobnie bronionym przez aż trzy czworoboczne wieże i dodatkowe fortyfikacje ziemne.
Zamek najprawdopodobniej nie posiadał wieży głównej, czy to bergfriedu czy też donżonu. Pod koniec XV wieku jego obronę zapewniały dwie cylindryczne wieże usytuowane na północnym – zachodzie w narożniku murów podzamcza oraz na południowym – zachodzie na krańcu muru podzamcza, w bliskiej odległości od rdzenia zamku. Ich zadaniem najpewniej było flankowanie fosy, której krańce, przy krawędzi wzgórza zamknięto murami. Główny budynek mieszkalny zajmował najbezpieczniejsze miejsce – całą długość kurtyny zachodniej zamku górnego. Dodatkowa zabudowa pomocnicza i gospodarcza przylegała także do wewnętrznych ścian murów od północy i południa.
Stan obecny
Zamek który obecnie można zwiedzać został na przestrzeni wieków całkowicie przekształcony i zatracił swój pierwotny, średniowieczny wygląd. Z zachowanych elementów fortyfikacji zobaczyć można późnogotycką wieżę w narożu północno-zachodnim oraz przebudowane obwarowania dawnego przedbramia przed podzamczem. Po przeprowadzeniu w ostatnich latach prac renowacyjnych rezydencja została udostępniona turystom. Wewnątrz barokowych wnętrz obejrzeć można między innymi unikalną kolekcję gobelinów z XVI – połowy XIX wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hrady, zámky a tvrze v Čechách, na Moravě a ve Slezsku. Jižní Morava, t. I, red. Z.Fiala, Praha 1981.
Plaček M., Ilustrovaná encyklopedie moravských hradů, hrádků a tvrzí, Praha 2001.